Các chỉ số chẩn đoán tiền đái tháo đường chính xác

Chẩn đoán tiền đái tháo đường cần dựa trên các xét nghiệm máu chuyên biệt, giúp phát hiện sớm tình trạng rối loạn đường huyết trước khi chuyển sang giai đoạn bệnh tiểu đường type 2. Thông qua các chỉ số như đường huyết lúc đói, HbA1c, nghiệm pháp dung nạp glucose, bác sĩ sẽ phát hiện được sớm nguy cơ bệnh tiểu đường, từ đó có biện pháp phòng ngừa hiệu quả và tránh biến chứng nguy hiểm. Bài viết này, Thuốc Tiểu Đường sẽ giúp bạn hiểu rõ về tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh tiền tiểu đường.

Chẩn đoán tiền đái tháo đường được thực hiện thông qua các xét nghiệm đường huyết

Tiền đái tháo đường là gì? 

Tiền đái tháo đường là một trạng thái rối loạn chuyển hóa đường glucose trong cơ thể, khi mức đường huyết cao hơn bình thường nhưng chưa đủ để chẩn đoán là bệnh đái tháo đường type 2. Cụ thể, lượng glucose trong máu lúc đói ở người bị tiền đái tháo đường dao động từ 100-125 mg/dL, cao hơn mức bình thường (70-100 mg/dL) nhưng chưa tới mức 126 mg/dL hoặc hơn để gọi là đái tháo đường.
Tình trạng này xảy ra do insulin không được tiết ra đủ hoặc cơ thể không đáp ứng tốt với insulin, dẫn đến đường tích tụ trong máu. Tiền đái tháo đường được xem là giai đoạn trung gian giữa người bình thường và người mắc đái tháo đường type 2, và nếu không được kiểm soát, có thể tiến triển thành bệnh đái tháo đường trong vòng khoảng 10 năm hay sớm hơn. 
Ngoài ra, tiền đái tháo đường cũng làm tăng nguy cơ các vấn đề về tim mạch và các biến chứng khác dù chưa mắc đái tháo đường thực sự. Việc phát hiện và kiểm soát kịp thời qua thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng là rất quan trọng để ngăn ngừa tiến triển bệnh và các biến chứng liên quan.

Các chỉ số chẩn đoán tiền đái tháo đường 

Để xác định xem bạn có đang trong giai đoạn tiền tiểu đường hay không, bác sĩ sẽ dựa vào một hoặc nhiều xét nghiệm máu tiêu chuẩn. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), chỉ số chẩn đoán tiền đái tháo đường bao gồm ba xét nghiệm chính sau:

1. Xét nghiệm đường huyết lúc đói (FPG)

Xét nghiệm đường đói là xét nghiệm chẩn đoán tiền đái tháo đường đo nồng độ đường (glucose) trong máu sau khi nhịn ăn ít nhất 8 giờ, thường lấy máu vào buổi sáng từ tĩnh mạch cánh tay. Xét nghiệm này giúp đánh giá khả năng kiểm soát đường huyết của cơ thể, dùng để chẩn đoán và theo dõi các vấn đề liên quan đến rối loạn đường huyết như tiền tiểu đường và bệnh tiểu đường. 
Giá trị chẩn đoán: 

• Bình thường: < 100 mg/dL (5.6 mmol/L)
• Tiền đái tháo đường: 100 – 125 mg/dL (5.6 – 6.9 mmol/L)
• Đái tháo đường: ≥ 126 mg/dL (≥ 7.0 mmol/L)

Xét nghiệm FPG thường được thực hiện đầu tiên do đơn giản, chi phí thấp và dễ triển khai tại các cơ sở y tế. Tuy nhiên, kết quả có thể bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống hoặc stress trước khi xét nghiệm. Vì vậy, nếu kết quả nằm trong vùng rối loạn đường huyết lúc đói, bác sĩ thường khuyến nghị làm thêm các xét nghiệm khác để xác định chính xác hơn.

Xét nghiệm đường huyết lúc đói được thực hiện sau khi nhịn ăn ít nhất 8 giờ

2. Xét nghiệm HbA1c

Xét nghiệm HbA1c là xét nghiệm máu đánh giá được mức đường huyết trung bình của một người trong khoảng 2-3 tháng, dựa trên tỷ lệ hemoglobin trong hồng cầu bị gắn với đường (glucose). Do hồng cầu sống khoảng 120 ngày, lượng glucose gắn lên hemoglobin phản ánh chính xác đường huyết lâu dài hơn so với xét nghiệm đường huyết lúc đói.

Giá trị chẩn đoán: 

• Bình thường: < 5.7%
• Tiền đái tháo đường: 5.7% – 6.4%
• Đái tháo đường: ≥ 6.5%

Ưu điểm của HbA1c là không bị ảnh hưởng bởi việc nhịn ăn hay thời điểm lấy máu, do đó giúp đánh giá ổn định hơn so với đường huyết tức thời. Tuy nhiên, kết quả có thể sai lệch ở người có bệnh lý về máu như thiếu máu, tan máu, hoặc sau truyền máu.

3. Xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT)

Xét nghiệm chẩn đoán tiền đái tháo đường dung nạp glucose đường uống (OGTT) được thực hiện bằng cách đo lượng glucose huyết tương sau khi người bệnh uống 75g glucose hòa tan. Mẫu máu được lấy vào lúc đói và sau 2 giờ uống glucose để đánh giá khả năng xử lý glucose của cơ thể. 

Giá trị chẩn đoán: 

• Bình thường: < 140 mg/dL (7.8 mmol/L)
• Tiền đái tháo đường: 140 – 199 mg/dL (7.8 – 11.0 mmol/L)
• Đái tháo đường: ≥ 200 mg/dL (≥ 11.1 mmol/L)

Xét nghiệm OGTT giúp phát hiện rối loạn dung nạp glucose, tình trạng mà đường huyết sau ăn cao bất thường dù đường huyết lúc đói có thể bình thường. Đây là nhóm nguy cơ cao nhất cần can thiệp sớm.

Xem thêm: Chỉ số đường huyết tiền tiểu đường ở mức nào là bình thường?

Ai nên đi chẩn đoán tiền đái tháo đường?

Những người nên đi chẩn đoán tiền đái tháo đường gồm các nhóm có nguy cơ cao mắc rối loạn chuyển hóa glucose, từ đó giúp phát hiện sớm và ngăn ngừa tiến triển thành đái tháo đường chính thức. Cụ thể:

• Người thừa cân, béo phì với chỉ số BMI ≥ 23 kg/m².
• Người có tiền sử gia đình bị đái tháo đường type 2.
• Người có lối sống ít vận động, ít tập thể dục.
• Người trên 45 tuổi hoặc trên 50 tuổi theo một số khuyến cáo.
• Phụ nữ từng bị đái tháo đường thai kỳ hoặc sinh con to trên 4 kg.
• Người bị tăng huyết áp, mỡ máu cao hoặc rối loạn lipid máu.
• Người có hội chứng buồng trứng đa nang.
• Người có các dấu hiệu lâm sàng nghi ngờ như tăng cân vùng bụng, mệt mỏi, hay buồn ngủ.
• Những người có tiền sử rối loạn đường huyết lúc đói, rối loạn dung nạp glucose trước đây.

Đối với nhóm nguy cơ, việc xét nghiệm ít nhất 1 lần/năm giúp phát hiện sớm rối loạn đường huyết và có kế hoạch phòng ngừa hiệu quả.
Những đối tượng này nên được thực hiện các xét nghiệm đường huyết lúc đói (FPG), xét nghiệm HbA1c và xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT) để sàng lọc tiền đái tháo đường. Phát hiện sớm sẽ giúp áp dụng các biện pháp thay đổi lối sống, dinh dưỡng và vận động nhằm ngăn ngừa hoặc làm chậm tiến trình bệnh cũng như giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Người thừa cân, béo phì nên đi chẩn đoán tiền đái tháo đường

Khi nào cần đi chẩn đoán tiền tiểu đường?

Bạn nên chủ động xét nghiệm chẩn đoán tiền đái tháo đường khi có một hoặc nhiều triệu chứng tiền tiểu đường dưới đây:

• Thường xuyên khát nước, tiểu nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Cảm thấy mệt mỏi kéo dài, khó tập trung.
• Vết thương lâu lành, dễ nhiễm trùng da.
• Da sậm màu ở cổ, nách hoặc khuỷu tay
• Kết quả kiểm tra sức khỏe định kỳ cho thấy đường huyết cận ngưỡng cao.

Đừng chờ đến khi xuất hiện triệu chứng rõ rệt mới đi khám, vì tiền đái tháo đường thường diễn tiến âm thầm. Xét nghiệm sớm giúp bạn có cơ hội đảo ngược tình trạng này hoàn toàn.

Sau khi được chẩn đoán tiền tiểu đường cần làm gì?

Nếu kết quả xét nghiệm chẩn đoán tiền đái tháo đường cho thấy bạn thuộc nhóm tiền đái tháo đường, đừng quá lo lắng. Giai đoạn này hoàn toàn có thể kiểm soát và đảo ngược nếu bạn thực hiện nghiêm túc các thay đổi sau:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống

Người bệnh nên ưu tiên lựa chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt, rau củ quả giàu chất xơ, đạm thực vật và cá. Hạn chế ăn những thực phẩm nhiều đường, bánh kẹo, đồ ăn chiên xào nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, cũng như giảm muối và chất béo bão hòa. Không sử dụng chất kích thích, tránh rượu bia và thuốc lá. 

• Tăng cường vận động thể chất

Hoạt động thể lực đều đặn giúp tăng cường chuyển hóa glucose và cải thiện độ nhạy insulin. Người bị tiền tiểu đường nên tập luyện với mức độ trung bình ít nhất 150 phút mỗi tuần, tương đương 30 phút/ngày, ít nhất 5 ngày mỗi tuần, bao gồm các bài tập như đi bộ nhanh, đạp xe, yoga, hoặc thể thao nhẹ nhàng khác. Hạn chế thời gian ngồi lâu và tích cực vận động trong ngày để cải thiện sức khỏe tổng thể.

Người bệnh tiền tiểu đường cần tăng cường vận động thể chất 

• Giảm cân và kiểm soát cân nặng

Đối với những người thừa cân hoặc béo phì, giảm cân là mục tiêu quan trọng giúp làm giảm nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường type 2. Giảm cân khoảng 5-10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện mạnh mẽ khả năng điều hòa đường huyết. Điều này đạt được qua kết hợp chế độ ăn uống khoa học và tập luyện đều đặn.

• Theo dõi sức khỏe và kiểm tra định kỳ

Người bị tiền tiểu đường cần đi khám, xét nghiệm đường huyết thường xuyên để theo dõi hiệu quả thay đổi lối sống và phát hiện sớm nếu bệnh tiến triển. Theo dõi HbA1c định kỳ, xét nghiệm đường huyết lúc đói và OGTT theo chỉ định của bác sĩ giúp đánh giá sát sao tình trạng bệnh để có hướng điều chỉnh kịp thời.
Hiện tại, tiền đái tháo đường chủ yếu được kiểm soát bằng thay đổi lối sống, chưa cần dùng thuốc trừ khi bệnh nhân có các yêu cầu đặc biệt hoặc có biến chứng phối hợp. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ tư vấn và can thiệp phù hợp để kiểm soát đường huyết.

Xem thêm: Tiền tiểu đường nên ăn gì để tránh tăng đường huyết

Kết luận

Các chỉ số chẩn đoán tiền đái tháo đường như xét nghiệm đường huyết lúc đói, HbA1c, dung nạp glucose đường uống là công cụ quan trọng giúp phát hiện sớm rối loạn đường huyết trước khi tiến triển thành đái tháo đường. Hiểu rõ và theo dõi các chỉ số này sẽ giúp bạn chủ động kiểm soát sức khỏe và ngăn ngừa được hàng loạt biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ, hãy đi xét nghiệm sớm và điều chỉnh lối sống ngay hôm nay.