Tại sao bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng và cách phòng ngừa?

Tại sao bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng là vấn đề nhiều người bệnh quan tâm, bởi bệnh tiểu đường không chỉ làm tăng đường huyết mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hệ miễn dịch, tuần hoàn máu và chức năng các cơ quan. Hậu quả là người bệnh dễ gặp các nhiễm trùng như viêm da, nhiễm trùng bàn chân, đường tiết niệu, phổi hay răng miệng. Hiểu rõ cơ chế, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn chặn biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Cùng Thuốc Tiểu Đường tìm hiểu qua bài viết bên dưới để hiểu rõ hơn nhé.

Mối liên hệ giữa bệnh tiểu đường và biến chứng nhiễm trùng

Bệnh tiểu đường có mối liên hệ mật thiết với biến chứng nhiễm trùng do ảnh hưởng của đường huyết cao lên hệ miễn dịch và cơ chế sinh học của cơ thể. Khi đường huyết tăng, người bệnh tiểu đường dễ bị nhiễm trùng tái phát nhiều lần và việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Các loại nhiễm trùng phổ biến ở người tiểu đường gồm có nhiễm trùng da và mô mềm (như cellulitis, nhiễm trùng chân), nhiễm trùng đường tiết niệu do môi trường glucose trong nước tiểu thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, nhiễm trùng hô hấp như viêm phổi, nhiễm nấm Candida ở các vùng da và nhiễm trùng chân tiểu đường có thể dẫn đến loét và cắt cụt chi trong trường hợp nghiêm trọng.

Các nghiên cứu y khoa đã chỉ ra rằng tỷ lệ nhiễm trùng ở bệnh nhân tiểu đường cao hơn so với người bình thường, đặc biệt là ở những người kiểm soát đường huyết kém. Chính vì vậy, hiểu rõ mối liên hệ giữa tiểu đường và nhiễm trùng là bước quan trọng trong việc phòng ngừa biến chứng.

Bệnh tiểu đường và biến chứng nhiễm trùng có mối quan hệ mật thiết

Tại sao bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng?

Bệnh tiểu đường ảnh hưởng đến nhiều cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Dưới đây là những lý do chính giải thích tại sao bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng.

Đường huyết cao

Đường huyết cao là yếu tố then chốt khiến bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng. Khi nồng độ glucose trong máu tăng cao, môi trường trong cơ thể trở nên thuận lợi cho vi khuẩn và nấm phát triển. Glucose là nguồn năng lượng chính cho vi sinh vật, đặc biệt là các loại vi khuẩn như Staphylococcus aureus và Escherichia coli, vốn thường gây nhiễm trùng da, đường tiết niệu và vết thương. Ngoài ra, đường huyết cao còn làm giảm khả năng thực bào của bạch cầu trung tính, khiến cơ thể khó tiêu diệt vi khuẩn hiệu quả. Môi trường giàu glucose cũng làm giảm hoạt động của các kháng thể và protein miễn dịch, làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể.

Suy giảm hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch của người bệnh tiểu đường thường bị suy giảm do nhiều cơ chế sinh học. Đầu tiên, tăng đường huyết kéo dài làm rối loạn chức năng của các tế bào miễn dịch như bạch cầu trung tính, đại thực bào, và tế bào lympho T. Các tế bào này có vai trò quan trọng trong việc nhận diện, tiêu diệt vi khuẩn và virus, nhưng khi bị ảnh hưởng bởi đường huyết cao, khả năng di chuyển, thực bào và sản xuất các chất diệt khuẩn của chúng đều giảm sút.

Ngoài ra, bệnh tiểu đường còn làm giảm sản xuất interferon và các cytokine chống viêm, khiến cơ thể khó kiểm soát và dập tắt các ổ nhiễm trùng. Hệ miễn dịch yếu cũng làm chậm quá trình lành vết thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển.

Biến chứng tổn thương mạch máu và thần kinh

Tổn thương mạch máu và thần kinh là hai biến chứng phổ biến ở người bệnh tiểu đường, góp phần làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Tổn thương mạch máu nhỏ (vi mạch) làm giảm lưu lượng máu đến các mô, đặc biệt là ở chân và da, khiến các mô thiếu oxy và chất dinh dưỡng, làm chậm quá trình lành vết thương và tăng nguy cơ hoại tử. Tổn thương thần kinh ngoại biên (bệnh thần kinh đái tháo đường) làm giảm cảm giác ở các chi, khiến người bệnh khó nhận biết các vết thương nhỏ, vết loét hay nhiễm trùng ban đầu.

Khi không được phát hiện và xử lý kịp thời, các vết thương này dễ bị nhiễm trùng nặng, thậm chí dẫn đến hoại tử và phải cắt cụt chi. Ngoài ra, tổn thương thần kinh còn ảnh hưởng đến chức năng của bàng quang và đường tiêu hóa, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu và tiêu hóa.

Tại sao bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng? Do đường huyết cao, suy giảm hệ miễn dịch và biến chứng thần kinh

Xem thêm: Biến chứng thần kinh của bệnh tiểu đường: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Dấu hiệu nhiễm trùng ở người đái tháo đường

Nhận biết sớm các dấu hiệu nhiễm trùng giúp người bệnh điều trị kịp thời và phòng tránh biến chứng nặng. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Sốt và ớn lạnh kéo dài
• Vùng da bị đỏ, sưng, đau hoặc nóng
• Mủ hoặc dịch tiết từ vết thương
• Mệt mỏi và suy nhược không rõ nguyên nhân
• Triệu chứng đặc thù theo từng loại nhiễm trùng như đau họng, khó tiểu, ho, khó thở…

Người bệnh tiểu đường cần đặc biệt chú ý những dấu hiệu nhỏ, vì các triệu chứng có thể xuất hiện muộn do tổn thương thần kinh và tuần hoàn.

Các biến chứng nhiễm trùng tiểu đường thường gặp

Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ cao mắc nhiều loại nhiễm trùng. Dưới đây là các biến chứng phổ biến:

Nhiễm trùng phổi

Bệnh nhân tiểu đường dễ mắc viêm phổi và lao phổi với triệu chứng sốt cao, ho, khạc đờm lẫn máu, đau ngực, khó thở. Nhu mô phổi bị tổn thương lan tỏa khiến tình trạng thường nghiêm trọng hơn, dễ dẫn đến áp xe phổi và nhiễm khuẩn huyết. Lao phổi cũng thường diễn tiến nhanh và nặng hơn, nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến suy kiệt, tử vong.

Nhiễm trùng đường tiết niệu

Nhiễm trùng tiểu là biến chứng rất phổ biến ở người tiểu đường, đặc biệt là nữ giới. Triệu chứng có thể là tiểu buốt, tiểu gắt, nước tiểu đục hoặc có máu, đôi khi sốt nhẹ hoặc không sốt. Nhiễm trùng tiểu nếu không điều trị kịp thời dễ gây viêm thận bể thận cấp, áp xe thận, suy thận cấp và biến chứng nặng như nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm trùng. Việc sử dụng kháng sinh không đúng có thể dẫn tới nhiễm trùng tiểu đa kháng thuốc, gây khó khăn cho điều trị.

Nhiễm trùng da, mô mềm

Biến chứng này bao gồm viêm mô tế bào, loét chân do tiểu đường, nhiễm nấm và hoại tử tại các vùng da bị tổn thương. Vị trí thường gặp là ngón chân, cổ chân, lòng bàn chân với hiện tượng sưng, tấy đỏ, chảy mủ, mùi hôi. Viêm mô tế bào biểu hiện bằng các mảng viêm đỏ, đau và có thể kèm theo sưng hạch lympho lân cận.

Nhiễm trùng bàn chân

Liên quan chặt chẽ đến nhiễm trùng da và mô mềm, nhiễm trùng bàn chân là một biến chứng nghiêm trọng. Loét bàn chân do tiểu đường có thể dẫn đến hoại tử ướt, suy giảm tuần hoàn, làm tăng nguy cơ cắt cụt chi nếu không được can thiệp kịp thời.

Nhiễm trùng bàn chân

Nhiễm trùng răng miệng

Bệnh nhân tiểu đường dễ gặp các vấn đề răng miệng như viêm lợi, viêm quanh chân răng, sâu răng, mất răng do môi trường đường huyết cao tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Viêm nhiễm răng miệng cũng ảnh hưởng tiêu cực đến kiểm soát đường huyết.

Cách phòng ngừa nhiễm trùng cho người tiểu đường

Để phòng ngừa nhiễm trùng cho bệnh nhân tiểu đường, cần có một hệ thống biện pháp toàn diện, bao gồm kiểm soát đường huyết tốt, nâng cao miễn dịch, chăm sóc cơ thể kỹ lưỡng, tiêm vắc xin đầy đủ, và theo dõi sức khỏe thường xuyên. Dưới đây là một số biện pháp ngăn ngừa hiệu quả:

• Kiểm soát đường huyết hiệu quả

Đường huyết cao kéo dài gây suy giảm chức năng miễn dịch và tổn thương mạch máu, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, nấm phát triển. Vì vậy, ổn định đường huyết là biện pháp nền tảng giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng. Người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn hợp lý, vận động đều đặn, dùng thuốc đúng chỉ định và thường xuyên theo dõi đường huyết.

• Tăng cường miễn dịch

Bên cạnh kiểm soát đường huyết, việc tăng cường sức đề kháng rất quan trọng. Người bệnh nên bổ sung vitamin C, D, kẽm và các hoạt chất có khả năng nâng cao miễn dịch như beta-glucan, echinacea. Thói quen sinh hoạt lành mạnh như ngủ đủ giấc, giảm stress và tránh lạm dụng corticoid cũng góp phần tăng miễn dịch.

• Chăm sóc da và bàn chân kỹ lưỡng

Vì người tiểu đường có nguy cơ cao bị tổn thương da, loét chân, cần giữ da sạch sẽ, dưỡng ẩm và kiểm tra bàn chân hàng ngày để phát hiện sớm các vết thương, sưng tấy. Tránh đi chân đất, sử dụng giày dép phù hợp, và xử lý vết thương kịp thời để ngăn ngừa nhiễm trùng nặng.

• Vệ sinh cá nhân và sinh dục

Người bệnh cần vệ sinh vùng kín đúng cách, ví dụ vệ sinh từ trước ra sau để giảm nguy cơ vi khuẩn từ hậu môn xâm nhập gây nhiễm trùng đường tiểu. Uống đủ nước giúp rửa trôi vi khuẩn trong đường tiết niệu, tránh nhịn tiểu lâu và đi vệ sinh ngay khi có nhu cầu. Vệ sinh bộ phận sinh dục trước và sau khi quan hệ giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm.

• Tiêm vắc xin đầy đủ

Để phòng ngừa nhiễm trùng do vi khuẩn và virus, người tiểu đường nên tiêm phòng các loại vắc xin như cúm hàng năm, phế cầu khuẩn, viêm gan B và zona tùy theo hướng dẫn y tế. Đây là biện pháp chủ động phòng tránh biến chứng nghiêm trọng từ nhiễm trùng.

• Khám sức khỏe định kỳ và phát hiện sớm

Việc xét nghiệm định kỳ nước tiểu, công thức máu, HbA1c giúp phát hiện kịp thời dấu hiệu nhiễm trùng hoặc biến chứng tiểu đường. Khi có triệu chứng bất thường như sốt, tiểu buốt, vết thương lâu lành, cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị nhanh chóng, tránh diễn tiến nặng.

• Kiểm soát chế độ ăn uống và sinh hoạt

Chế độ ăn giàu rau xanh, chất xơ, chất béo lành mạnh, hạn chế đường và tinh bột làm tăng đường huyết cũng góp phần phòng nhiễm trùng bằng cách duy trì sức khỏe tổng thể. Tăng cường vận động thể lực cải thiện tuần hoàn và miễn dịch; đồng thời tránh stress và các thói quen có hại như hút thuốc, uống rượu.

Xem thêm: Biến chứng mạch máu lớn của bệnh tiểu đường: Hiểu rõ để phòng ngừa sớm

Kết luận

Như vậy, tại sao bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng là do sự kết hợp của đường huyết cao, suy giảm hệ miễn dịch và tổn thương mạch máu, thần kinh. Nhận biết dấu hiệu sớm, hiểu các biến chứng thường gặp và áp dụng các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp người bệnh tiểu đường kiểm soát nguy cơ nhiễm trùng hiệu quả. Quản lý tốt đường huyết, chăm sóc bản thân và theo dõi sức khỏe định kỳ là chìa khóa để sống khỏe mạnh, tránh những biến chứng nhiễm trùng nguy hiểm.