Phù hoàng điểm do tiểu đường: Nguyên nhân và hướng điều trị

Phù hoàng điểm do tiểu đường là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh đái tháo đường, có thể gây giảm thị lực hoặc mù lòa nếu không phát hiện và điều trị sớm. Tình trạng này xảy ra khi đường huyết cao kéo dài làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong võng mạc, khiến dịch rò rỉ và tích tụ tại hoàng điểm, là vùng trung tâm giúp bạn nhìn rõ chi tiết. Cùng Thuốc Tiểu Đường tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu và hướng điều trị hiệu quả để bảo vệ đôi mắt của bạn.

Phù hoàng điểm do tiểu đường là gì?

Hoàng điểm (hay còn gọi là điểm vàng) là vùng trung tâm của võng mạc, là nơi tập trung hàng triệu tế bào cảm thụ ánh sáng, giúp mắt nhận biết chi tiết, màu sắc và độ sắc nét của hình ảnh. Khi hoàng điểm bị ứ dịch do mạch máu tổn thương và rò rỉ, vùng này sẽ bị sưng phù, gây ra tình trạng phù hoàng điểm.
Phù hoàng điểm do tiểu đường là một trong những biến chứng nghiêm trọng của bệnh võng mạc đái tháo đường, bên cạnh các biến chứng khác như thoái hóa điểm vàng hay bong võng mạc. Nhiều nghiên cứu cho thấy, khoảng 50% người bị biến chứng võng mạc tiểu đường có thể gặp phải tình trạng này. Mức độ tổn thương võng mạc càng nặng thì nguy cơ phù hoàng điểm càng cao.
Khi phù hoàng điểm xuất hiện, thị lực của người bệnh giảm sút đáng kể. Người bệnh có thể nhìn mờ, méo hình, không phân biệt rõ chi tiết, khó đọc chữ hoặc nhận diện khuôn mặt. Theo thống kê, có đến 8% người mắc tiểu đường bị phù hoàng điểm dẫn đến suy giảm thị lực nghiêm trọng.
Tình trạng này có thể xảy ra ở một hoặc cả hai mắt và ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh tiểu đường, dù người bệnh đang ở mức độ võng mạc nhẹ hay nặng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, phù hoàng điểm có thể gây mất thị lực vĩnh viễn, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

Phù hoảng điểm do tiểu đường 

Nguyên nhân gây phù hoàng điểm do tiểu đường

Phù hoàng điểm là biến chứng tiểu đường phổ biến của bệnh võng mạc tiểu đường, xảy ra khi đường huyết tăng cao kéo dài làm tổn thương hệ thống mao mạch nhỏ trong võng mạc mắt. Các mạch máu này bị suy yếu, dẫn đến rò rỉ dịch và máu vào khu vực hoàng điểm, là vùng trung tâm của võng mạc, khiến mô võng mạc sưng phù và thị lực suy giảm.
Ngoài ra, cơ thể người bệnh có thể tự tạo ra các mạch máu mới để bù đắp cho sự thiếu máu nuôi ở võng mạc. Tuy nhiên, những mạch máu này mỏng manh, dễ vỡ và rò rỉ, càng làm cho tình trạng phù nặng hơn và nguy cơ mất thị lực tăng cao.
Một số yếu tố sau đây có thể khiến bệnh nhân tiểu đường dễ bị biến chứng phù hoàng điểm hơn:

• Kiểm soát đường huyết kém: Khi lượng đường trong máu thường xuyên cao, các mạch máu võng mạc dễ bị tổn thương hơn.
• Thời gian mắc bệnh tiểu đường kéo dài: Người bị tiểu đường lâu năm có nguy cơ cao hơn do tổn thương tích lũy theo thời gian.
• Tình trạng bệnh võng mạc tiểu đường tiến triển nặng: Mức độ tổn thương võng mạc càng nghiêm trọng thì khả năng phù hoàng điểm càng lớn.
• Tuổi tác cao và bệnh lý đi kèm: Người cao tuổi, người bị tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc béo phì thường dễ gặp biến chứng hơn.
• Lối sống không lành mạnh: Hút thuốc lá, ít vận động, chế độ ăn nhiều chất béo xấu đều làm tăng nguy cơ tổn thương mạch máu và thúc đẩy phù hoàng điểm xuất hiện sớm hơn.

Dấu hiệu nhận biết phù hoàng điểm

Ở giai đoạn đầu, phù hoàng điểm do tiểu đường thường tiến triển âm thầm, người bệnh hầu như không cảm nhận được dấu hiệu rõ rệt. Chính vì vậy, nhiều trường hợp chỉ phát hiện bệnh khi thị lực đã giảm đáng kể hoặc trong quá trình khám mắt định kỳ.
Khi tình trạng phù nặng hơn, người bệnh có thể gặp các triệu chứng đặc trưng sau:

• Thị lực giảm dần, nhìn mờ, khó quan sát vật ở xa hoặc nhận diện chi tiết nhỏ.
• Hình ảnh bị méo, cong hoặc lượn sóng, dấu hiệu này đặc biệt dễ nhận thấy khi nhìn vào đường thẳng.
• Xuất hiện các đốm đen hoặc vùng mờ ở trung tâm tầm nhìn, khiến việc đọc sách, lái xe hay làm việc trước màn hình trở nên khó khăn.
• Thị lực giảm ở một hoặc cả hai mắt, tùy thuộc vào mức độ có thể khác nhau giữa hai bên.

Trên thực tế, khi các triệu chứng trên xuất hiện, điều đó cho thấy phù hoàng điểm đã tiến triển đến giai đoạn ảnh hưởng rõ rệt đến thị lực. Lúc này, việc điều trị sẽ phức tạp và hiệu quả phục hồi thường hạn chế hơn so với phát hiện sớm.
Do đó, người mắc bệnh tiểu đường cần kiểm tra mắt định kỳ (ít nhất 1–2 lần mỗi năm) để kịp thời phát hiện những thay đổi nhỏ nhất ở võng mạc, giúp can thiệp sớm và bảo vệ thị lực lâu dài.

Thịt lực giảm dần, nhìn mờ

Phù hoàng điểm do tiểu đường có nguy hiểm không?

Phù hoàng điểm do tiểu đường là một biến chứng mắt nguy hiểm vì nó liên quan đến tổn thương các mạch máu nhỏ ở võng mạc, khiến dịch rò rỉ và tích tụ tại hoàng điểm, gây sưng phù. Biến chứng này dẫn đến suy giảm thị lực trung tâm, ảnh hưởng lớn đến khả năng nhìn rõ nét của người bệnh. 
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, phù hoàng điểm do tiểu đường có thể dẫn đến mù lòa không hồi phục. Nguy cơ bị phù hoàng điểm tăng theo mức độ nặng của bệnh võng mạc do tiểu đường và có thể xảy ra ở bất cứ giai đoạn nào của bệnh. 
Khoảng gần 50% bệnh nhân võng mạc tiểu đường gặp biến chứng này và nó có thể ảnh hưởng đến cả hai mắt. Do vậy, kiểm soát tốt đường huyết, khám mắt định kỳ rất quan trọng để phát hiện và điều trị sớm phù hoàng điểm, nhằm giảm thiểu nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn.

Xem thêm: Bệnh võng mạc tiểu đường: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Chẩn đoán bệnh phù hoàng điểm

Ngay cả khi bệnh tiểu đường chưa gây ra triệu chứng rõ rệt, các tổn thương ở võng mạc vẫn có thể tiến triển âm thầm, làm ảnh hưởng đến thị lực. Do đó, khám mắt định kỳ ít nhất 1 lần mỗi năm là điều cực kỳ quan trọng đối với người mắc bệnh tiểu đường.
Quy trình chẩn đoán:

• Khám mắt và giãn đồng tử

Bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành giãn đồng tử để quan sát toàn bộ võng mạc. Đây là bước cơ bản giúp phát hiện các dấu hiệu phù, rò rỉ dịch hoặc tổn thương mạch máu nhỏ ngay cả khi mắt chưa có triệu chứng.

• Chụp cắt lớp quang học (OCT)

OCT là kỹ thuật hiện đại giúp bác sĩ xem chi tiết cấu trúc võng mạc theo lớp, đo độ dày của hoàng điểm và xác định vị trí, mức độ tích tụ dịch. Đây là công cụ quan trọng để đánh giá chính xác tình trạng phù hoàng điểm.

• Chụp mạch huỳnh quang (FA)

Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định chụp mạch huỳnh quang bằng cách tiêm thuốc huỳnh quang vào tĩnh mạch. Thuốc này di chuyển theo mạch máu và máy chụp sẽ ghi lại hình ảnh các vùng rò rỉ dịch trong võng mạc. Phương pháp này giúp bác sĩ theo dõi tiến triển bệnh theo thời gian và lập kế hoạch điều trị phù hợp.
Nhờ các phương pháp chẩn đoán này, phù hoàng điểm có thể được phát hiện từ giai đoạn sớm, giúp can thiệp kịp thời và ngăn ngừa suy giảm thị lực nghiêm trọng.

Hướng điều trị phù hoàng điểm do đái tháo đường

Điều trị phù hoàng điểm tập trung vào kiểm soát bệnh lý nền và can thiệp trực tiếp vào võng mạc để giảm phù nề, ngăn rò rỉ dịch và bảo vệ thị lực. Các phương pháp phổ biến bao gồm:
1. Kiểm soát đường huyết ổn định
Việc duy trì đường huyết trong mức an toàn là bước quan trọng nhất để phòng ngừa và hạn chế tiến triển phù hoàng điểm. Người bệnh nên:
Sử dụng thuốc tiểu đường theo hướng dẫn bác sĩ.
Thay đổi chế độ ăn uống khoa học, giảm tinh bột và đường đơn.
Tăng cường luyện tập thể chất, duy trì cân nặng hợp lý.
Quản lý căng thẳng và theo dõi đường huyết tại nhà thường xuyên.
2. Tiêm thuốc chống tăng sinh mạch (Anti-VEGF)
Các thuốc Anti-VEGF giúp ngăn hình thành mạch máu bất thường trong võng mạc, giảm rò rỉ dịch và phù nề. Đây là phương pháp điều trị chính cho bệnh nhân phù hoàng điểm. Tuy nhiên, không tự ý tiêm tại nhà mà phải thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.
3. Tiêm steroid chống viêm
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định tiêm steroid vào mắt để giảm viêm và sưng phù. Do thuốc có thể gây tác dụng phụ, việc sử dụng cần theo đúng chỉ định y khoa.
4. Điều trị bằng laser quang đông
Laser được dùng để tái tạo và sửa chữa các mạch máu bị rò rỉ, ngăn dịch tiếp tục tích tụ trong hoàng điểm. Phương pháp này cần thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
5. Phẫu thuật
Trong một số trường hợp nặng, bệnh nhân có thể cần phẫu thuật để loại bỏ thủy tinh thể bị đục hoặc can thiệp nhằm cải thiện thị lực. Quyết định phẫu thuật sẽ dựa trên tình trạng mắt cụ thể của mỗi bệnh nhân.

Điều trị phù hoảng điểm bằng laser quang đông

Phòng ngừa phù hoàng điểm ở người tiểu đường

Khả năng phục hồi thị lực sau điều trị phù hoàng điểm do tiểu đường không hoàn toàn chắc chắn, bởi kết quả phụ thuộc vào mức độ tổn thương võng mạc và thời điểm phát hiện bệnh. Tuy nhiên, người bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa và giảm nguy cơ biến chứng thông qua các biện pháp sau:
1. Kiểm soát đường huyết hiệu quả
Duy trì đường huyết ổn định là cách quan trọng nhất để phòng ngừa phù hoàng điểm. Việc này không chỉ bảo vệ thị lực mà còn giúp giảm nguy cơ các biến chứng tiểu đường khác như bệnh thận, thần kinh và tim mạch.
2. Quản lý các yếu tố nguy cơ khác
Người bệnh nên kiểm soát:

• Mỡ máu cao và cholesterol.
• Huyết áp ở mức ổn định.
• Cân nặng hợp lý để tránh béo phì.

3. Điều chỉnh lối sống

Từ bỏ những thói quen xấu và xây dựng lối sống lành mạnh giúp giảm nguy cơ biến chứng:

• Không hút thuốc lá.
• Tăng cường hoạt động thể chất và vận động đều đặn.
• Ăn uống cân bằng, giàu rau xanh, hạn chế đường và chất béo xấu.

4. Khám mắt định kỳ
Người mắc tiểu đường nên đến chuyên khoa mắt ít nhất 1 lần mỗi năm để kiểm tra võng mạc. Đặc biệt, ngay khi được chẩn đoán tiểu đường, việc khám mắt sớm giúp phát hiện sớm các dấu hiệu phù hoàng điểm, từ đó can thiệp kịp thời và bảo vệ thị lực lâu dài.

Xem thêm: Các biến chứng tiểu đường ở mắt thường gặp và cách điều trị

Kết luận

Phù hoàng điểm do tiểu đường là biến chứng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả nếu người bệnh tuân thủ điều trị, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra mắt định kỳ. Việc điều trị kết hợp giữa kiểm soát đường huyết, tiêm thuốc nội nhãn và laser đã giúp nhiều bệnh nhân cải thiện thị lực rõ rệt.