Các biến chứng tiểu đường ở mắt thường gặp và cách điều trị

Biến chứng tiểu đường ở mắt là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến người bệnh từ suy giảm thị lực đến mù lòa vĩnh viễn nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Đường huyết cao kéo dài gây tổn thương mạch máu võng mạc, thủy tinh thể, dây thần kinh thị giác, dẫn đến nhiều bệnh lý mắt nguy hiểm. Vậy những biến chứng thường gặp là gì, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị thế nào để bảo vệ đôi mắt. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông cho bạn thông tin chi tiết nhất về biến chứng này.

Biến chứng tiểu đường ở mắt là gì?

Bệnh tiểu đường là một rối loạn chuyển hóa mạn tính, khiến cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả. Điều này làm tăng lượng đường trong máu và gây ra nhiều biến chứng, đặc biệt là ở mắt. Biến chứng tiểu đường ở mắt là những tổn thương xảy ra tại võng mạc, thủy tinh thể, giác mạc hay dây thần kinh thị giác do đường huyết cao kéo dài.

Đường huyết tăng cao làm tổn thương mạch máu nhỏ trong mắt, dẫn đến rò rỉ dịch, xuất huyết hoặc hình thành mạch máu bất thường. Nếu không phát hiện và điều trị sớm, người bệnh có thể bị giảm thị lực vĩnh viễn, thậm chí mù lòa.

Các biến chứng tiểu đường ở mắt thường gặp

Khi đường huyết không ổn định, các mạch máu ở mắt bị ảnh hưởng, gây ra hàng loạt các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là những biến chứng tiểu đường ở mắt phổ biến nhất mà người bệnh cần đặc biệt lưu ý:

Bệnh võng mạc tiểu đường

Bệnh võng mạc tiểu đường là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của tiểu đường, thường xuất hiện sau vài năm mắc bệnh, đặc biệt ở người kiểm soát đường huyết kém. Bệnh tiến triển âm thầm, ban đầu ít triệu chứng nhưng có thể dẫn tới mù lòa nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Có hai thể chính của bệnh võng mạc do đái tháo đường:

• Thể không tăng sinh: Là giai đoạn sớm, khi các mạch máu nhỏ trong võng mạc bắt đầu bị tổn thương. Lúc này xuất hiện hiện tượng vi phình mạch (mạch máu phồng lên như bong bóng nhỏ) và xuất huyết dạng chấm, dạng đốm. Người bệnh thường chưa nhận thấy rõ thay đổi thị lực ở giai đoạn này.
• Thể tăng sinh: Là giai đoạn nặng, khi các mao mạch bị tắc nghẽn, võng mạc thiếu oxy nên cơ thể buộc phải tạo ra các mạch máu mới bất thường. Các mạch máu này rất yếu và dễ vỡ, gây xuất huyết dịch kính, kéo theo nguy cơ sẹo xơ, bong võng mạc. Nếu không can thiệp sớm, bệnh có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.

Bệnh võng mạc tiểu đường

Phù hoàng điểm

Phù hoàng điểm xảy ra khi các mao mạch nhỏ ở võng mạc bị tổn thương và rò rỉ dịch. Tình trạng này làm cho hoàng điểm, vùng trung tâm võng mạc chịu trách nhiệm cho thị lực tinh và sắc nét bị sưng phù.
Người bệnh có thể gặp phải:

• Xuất huyết võng mạc do các mạch máu vỡ.
• Phù nề các sợi thần kinh tại hoàng điểm, khiến hình ảnh trở nên mờ, méo mó hoặc khó nhìn chi tiết.

Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, phù hoàng điểm có thể tiến triển nặng, gây sẹo, bong võng mạc và cuối cùng dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.

Thoái hóa điểm vàng

Thoái hóa điểm vàng là một biến chứng về mắt phổ biến ở người lớn tuổi, nhưng bệnh tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ phát triển và tiến triển của nó. Mặc dù cơ chế trực tiếp chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng sự tổn thương mạch máu do đường huyết cao có thể làm hỏng các tế bào nhạy cảm ánh sáng tại hoàng điểm, trung tâm võng mạc, gây ra mất thị lực trung tâm. 
Có hai dạng: thoái hóa điểm vàng thể khô (phổ biến hơn, tiến triển chậm) và thoái hóa điểm vàng thể ướt (nghiêm trọng hơn, liên quan đến sự phát triển của mạch máu bất thường).

Đục thủy tinh thể

Ở người bệnh tiểu đường, nồng độ đường huyết cao kéo dài sẽ làm tích tụ sorbitol trong thủy tinh thể. Chất này khiến cấu trúc và độ trong suốt của thủy tinh thể bị thay đổi, dẫn đến hiện tượng xơ hóa và mờ đục, làm suy giảm thị lực.
Có hai thể đục thủy tinh thể thường gặp:

• Thể dưới vỏ: Xuất hiện sớm và tiến triển nhanh ở cả hai mắt. Khi soi khám, có thể thấy hình ảnh đục dạng bông tuyết nằm ngay dưới lớp vỏ thủy tinh thể. Đây là dạng đặc trưng ở bệnh nhân tiểu đường.
• Thể lão hóa: Thường gặp ở người bệnh lớn tuổi. Đặc trưng là tình trạng đục nhân thủy tinh thể, làm mắt mờ dần, nhìn vật kém rõ, đặc biệt khi trời sáng chói hoặc vào ban đêm.

Đục thủy tinh thể

Bệnh tăng nhãn áp

Bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ phát triển tăng nhãn áp tân mạch.Trong giai đoạn PDR, các tân mạch có thể phát triển trên mống mắt, chặn đường thoát của chất lỏng trong mắt (thủy dịch). Sự tích tụ chất lỏng này làm tăng áp lực bên trong mắt (nhãn áp), gây tổn thương thần kinh thị giác và dẫn đến mất thị lực không hồi phục.

Bệnh thần kinh thị giác

Bệnh thần kinh thị giác là một biến chứng nghiêm trọng khác của tiểu đường, xảy ra khi lượng đường huyết cao kéo dài làm tổn thương các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng dây thần kinh thị giác. 
Dây thần kinh thị giác có nhiệm vụ truyền tín hiệu thị giác từ võng mạc lên não; khi nó bị tổn thương do thiếu máu cục bộ, khả năng truyền tín hiệu sẽ bị suy giảm, dẫn đến mất thị lực đột ngột hoặc dần dần. Một dạng phổ biến là bệnh thần kinh thị giác thiếu máu cục bộ trước không do động mạch (NAION), có thể gây mất thị lực một phần hoặc toàn bộ, thường không đau.

Xem thêm: Hậu quả của bệnh tiểu đường: Những biến chứng nguy hiểm cần biết

Triệu chứng cảnh báo biến chứng tiểu đường ở mắt

Điều quan trọng là phải nhận biết sớm các dấu hiệu, vì giai đoạn đầu của biến chứng tiểu đường ở mắt, đặc biệt là bệnh võng mạc tiểu đường, thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể nhận thấy các dấu hiệu sau:

• Nhìn mờ hoặc thị lực dao động: Thị lực có thể thay đổi thất thường trong ngày, thường liên quan đến sự dao động của đường huyết.
• Điểm tối hoặc đốm đen trôi nổi: Cảm giác như có các sợi tơ, chấm đen hoặc mạng nhện di chuyển trong tầm nhìn. Đây có thể là dấu hiệu của xuất huyết dịch kính.
• Tầm nhìn bị méo mó: Các đường thẳng trông có vẻ cong hoặc lượn sóng, dấu hiệu này thường gặp trong phù hoàng điểm.
• Khó khăn khi nhìn ban đêm.
• Mất thị lực trung tâm hoặc thị lực ngoại vi.
• Đau mắt hoặc đỏ mắt: Đặc biệt trong trường hợp tăng nhãn áp tân mạch.

Phương pháp chẩn đoán biến chứng tiểu đường ở mắt

Chẩn đoán sớm và chính xác là yếu tố quan trọng để điều trị thành công biến chứng tiểu đường ở mắt. Người bệnh tiểu đường cần được thăm khám mắt định kỳ, ngay cả khi chưa có triệu chứng.
Bác sĩ chuyên khoa mắt sẽ thực hiện một số bước kiểm tra cơ bản:

• Kiểm tra thị lực: Đánh giá khả năng nhìn xa và gần.
• Đo nhãn áp: Đo áp lực bên trong mắt để sàng lọc tăng nhãn áp.
• Soi đáy mắt sau khi giãn đồng tử: Bác sĩ sẽ dùng thuốc nhỏ để làm giãn đồng tử, sau đó dùng kính lúp đặc biệt và ánh sáng để kiểm tra chi tiết võng mạc, thần kinh thị giác và các mạch máu.

Nếu bác sĩ nghi ngờ có biến chứng tiểu đường ở mắt, họ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh sau:

• Chụp cắt lớp quang học bán phần sau: Kỹ thuật không xâm lấn sử dụng sóng ánh sáng để tạo ra hình ảnh cắt ngang chi tiết của võng mạc và hoàng điểm. OCT rất hữu ích trong việc chẩn đoán và theo dõi phù hoàng điểm.
• Chụp mạch huỳnh quang: Bác sĩ tiêm một loại thuốc nhuộm huỳnh quang vào tĩnh mạch cánh tay. Thuốc nhuộm đi đến các mạch máu mắt và được chụp lại. Kỹ thuật này giúp xác định các mạch máu bị rò rỉ, bị tắc hoặc các tân mạch bất thường.

Cách điều trị biến chứng tiểu đường ở mắt

Tùy vào mức độ tổn thương ở mắt, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp nhằm bảo tồn thị lực và hạn chế tiến triển bệnh. Các biện pháp thường được áp dụng gồm:

Điều trị bằng laser: Khi xuất hiện xuất huyết võng mạc hoặc tình trạng tăng sinh mạch máu bất thường, bác sĩ có thể sử dụng tia laser để đốt các điểm rò rỉ và cầm máu. Phương pháp này giúp ngăn chặn sự phát triển thêm của mạch máu mới với độ chính xác cao, hạn chế nguy cơ mù lòa.

Phẫu thuật loại bỏ dịch kính: Trong trường hợp bệnh nhân bị xuất huyết dịch kính hoặc tăng áp lực nội nhãn gây đau nhức và giảm thị lực đột ngột, bác sĩ có thể tiến hành cắt bỏ một phần dịch kính. Thủ thuật này giúp làm trong lại môi trường mắt, giảm áp lực và cải thiện tầm nhìn.

Thuốc chống tăng sinh mạch máu: Đây là phương pháp hiện đại trong điều trị biến chứng võng mạc tiểu đường. Thuốc kháng VEGF (như Eylea – aflibercept, Lucentis, Ozurdex…) có tác dụng ức chế sự hình thành mạch máu mới bất thường, từ đó làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện thị lực.

Điều trị kết hợp hoặc phẫu thuật thay thủy tinh thể: Ở những trường hợp nặng, bác sĩ có thể phối hợp nhiều phương pháp để đạt hiệu quả tối ưu. Nếu người bệnh bị đục thủy tinh thể do tiểu đường gây giảm thị lực nghiêm trọng, phẫu thuật thay thủy tinh thể nhân tạo cũng được xem là lựa chọn hiệu quả.

Điều trị biến chứng tiểu đường ở mắt

Biện pháp phòng ngừa biến chứng tiểu đường ở mắt

Để bảo vệ đôi mắt và hạn chế tối đa biến chứng do tiểu đường, người bệnh cần chủ động thực hiện những biện pháp sau:

• Khám mắt định kỳ: Việc kiểm tra mắt thường xuyên giúp phát hiện sớm những tổn thương ở võng mạc hoặc các vấn đề thị lực khác. Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân tiểu đường, ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ ràng.
• Kiểm soát đường huyết và huyết áp: Duy trì lượng đường trong máu và huyết áp ổn định sẽ làm giảm đáng kể nguy cơ biến chứng mắt. Người bệnh nên ăn uống lành mạnh, luyện tập thể dục đều đặn và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ.
• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc không chỉ làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch mà còn thúc đẩy các biến chứng mắt, bao gồm bệnh võng mạc tiểu đường. Từ bỏ thói quen này là bước quan trọng để bảo vệ thị lực.
• Theo dõi thay đổi thị lực: Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như mắt mờ, nhìn thấy đốm đen, hình ảnh biến dạng hoặc vùng nhìn mờ mờ, người bệnh cần đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Xem thêm: Những biến chứng mạch máu nhỏ của bệnh tiểu đường thường gặp

Kết luận

Biến chứng tiểu đường ở mắt không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa nếu không kiểm soát kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, khám mắt định kỳ và duy trì đường huyết ổn định là việc cần làm để ngăn ngừa tổn thương nghiêm trọng. Người bệnh cần kết hợp điều trị y khoa với lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học và luyện tập đều đặn để bảo vệ thị lực lâu dài. Chủ động phòng ngừa luôn tốt hơn chữa trị, hãy bắt đầu từ hôm nay để đôi mắt luôn sáng khỏe, đồng hành cùng bạn trong cuộc sống.