Tiểu đường biến chứng qua gan: Dấu hiệu, nguy cơ và hướng điều trị

Tiểu đường biến chứng qua gan là tình trạng nguy hiểm, xảy ra khi đường huyết tăng cao kéo dài làm tổn thương tế bào gan, gây rối loạn chuyển hóa mỡ và dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng như gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan hay ung thư gan. Nhận biết sớm dấu hiệu và điều trị đúng cách giúp người bệnh kiểm soát biến chứng hiệu quả và bảo vệ chức năng gan lâu dài. Hãy cùng Thuốc Tiểu Đường tìm hiểu qua bài viết bên dưới để hiểu rõ hơn về biến chứng gan ở người bệnh tiểu đường nhé.

Tiểu đường biến chứng qua gan là gì?

Theo nhiều nghiên cứu tại Việt Nam, khoảng 30% người mắc tiểu đường có nguy cơ gặp các vấn đề về gan, đặc biệt là xơ gan. Ở chiều ngược lại, có tới hơn 90% người bị xơ gan gặp tình trạng rối loạn dung nạp glucose hoặc mắc tiểu đường type 2.
Gan là cơ quan giữ vai trò trung tâm trong việc chuyển hóa đường và chất béo, đồng thời giúp duy trì ổn định đường huyết trong cơ thể. Khi đường huyết tăng cao kéo dài quá trình chuyển hóa lipid bị rối loạn. Lúc này, gan phải xử lý lượng chất béo dư thừa nhiều hơn, nhưng không thể đào thải hết, khiến mỡ tích tụ trong tế bào gan. Đây chính là bước khởi đầu dẫn đến gan nhiễm mỡ, viêm gan và xơ gan.
Mối quan hệ giữa tiểu đường và bệnh gan là hai chiều. Tiểu đường khiến gan chịu tổn thương do sự tăng cao của các gốc tự do và quá trình stress oxy hóa, từ đó làm hư hại mô gan và thúc đẩy tiến triển bệnh gan. Ngược lại, khi gan bị tổn thương và chức năng gan suy yếu, khả năng điều hòa glucose của cơ thể giảm, khiến đường huyết dễ tăng cao hơn, làm bệnh tiểu đường trở nên trầm trọng.
Nói cách khác, gan và tiểu đường có sự ảnh hưởng qua lại: bệnh tiểu đường làm gan tổn thương, còn gan yếu lại làm bệnh tiểu đường khó kiểm soát hơn.

Bệnh tiểu đường biến chứng qua gan

Dấu hiệu nhận biết tiểu đường biến chứng qua gan

Dấu hiệu nhận biết tiểu đường biến chứng qua gan thường không rõ ràng ở giai đoạn đầu và có thể không có triệu chứng đáng kể. Tuy nhiên, người bệnh cần chú ý những biểu hiện cảnh báo sau: 

• Mệt mỏi kéo dài.
• Buồn nôn và nôn.
• Đầy bụng khó tiêu.
• Đau vùng hạ sườn phải.
• Nước tiểu sẫm màu.
• Phân nhạt màu và vàng da. 

Đây là những dấu hiệu cho thấy gan đã bị tổn thương do biến chứng tiểu đường. Khi xuất hiện những triệu chứng này, người bệnh nên đi khám và kiểm tra chức năng gan sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời nhằm hạn chế tiến triển bệnh và các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan hoặc ung thư gan. 

Yếu tố nguy cơ gây biến chứng gan

Các yếu tố nguy cơ gây biến chứng gan ở người tiểu đường bao gồm:

• Kiểm soát đường huyết kém: Đường huyết cao kéo dài làm rối loạn chuyển hóa ở gan, tăng tích tụ mỡ dẫn đến viêm và tổn thương gan.
• Béo phì, đặc biệt béo phì vùng bụng: Làm tăng sự tích tụ mỡ trong gan, dễ dẫn đến gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).
• Tăng huyết áp và rối loạn lipid máu: Các rối loạn này làm xấu đi tình trạng gan và quá trình chuyển hóa.
• Tiền sử gan nhiễm mỡ hoặc các bệnh gan khác: Làm gan yếu, dễ tổn thương khi mắc tiểu đường.
• Lối sống ít vận động và chế độ ăn nhiều chất béo, đường đơn: Tăng nguy cơ tích tụ mỡ và tổn thương gan.
• Hút thuốc lá và sử dụng rượu bia: Tăng gánh nặng và tổn thương gan.

Diễn tiến bệnh thường bắt đầu từ gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa chất béo và đường huyết cao. Nếu không kiểm soát, gan có thể bị viêm mạn tính (viêm gan nhiễm mỡ) gây tổn thương tế bào gan, tiến triển thành xơ gan, ảnh hưởng chức năng gan nghiêm trọng và cuối cùng có thể dẫn đến ung thư gan. Quá trình này diễn biến âm thầm, người bệnh cần kiểm tra gan định kỳ để phát hiện sớm và quản lý kịp thời.

Béo phì cũng là yếu tố nguy cơ gây biến chứng gan ở người bệnh tiểu đường

Xem thêm: Biến chứng thận của bệnh tiểu đường: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

Các bệnh lý gan thường gặp do biến chứng tiểu đường

Khi tiểu đường tiến triển, chức năng gan suy yếu có thể dẫn đến hàng loạt bệnh lý khác nhau. Dưới đây là 3 dạng bệnh gan phổ biến nhất ở người mắc tiểu đường:

Gan nhiễm mỡ không do rượu

Gan nhiễm mỡ không do rượu là tình trạng tích tụ mỡ vượt quá 5% trọng lượng gan mà không liên quan đến việc uống rượu. Đây là bệnh gan mạn tính phổ biến nhất hiện nay, thường gặp ở người tiểu đường do rối loạn chuyển hóa đường và chất béo. 
Ở người tiểu đường, tình trạng đề kháng insulin làm gan tích tụ mỡ nhiều hơn, tạo ra vòng xoắn bệnh lý giữa gan nhiễm mỡ và đái tháo đường. NAFLD nếu không được kiểm soát có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ và các tổn thương nặng hơn ở gan.

Viêm gan nhiễm mỡ

Viêm gan nhiễm mỡ là giai đoạn tiến triển xấu đi của gan nhiễm mỡ, trong đó có sự xuất hiện viêm và tổn thương tế bào gan. Tiểu đường làm tăng nguy cơ viêm gan do mỡ, làm tổn thương cấu trúc đại thực bào gan, gây áp lực thêm cho gan. Viêm gan nhiễm mỡ kéo dài sẽ dẫn đến gan mất chức năng dần dần, có thể tiến triển thành xơ gan nếu không được kiểm soát kịp thời.

Xơ gan và ung thư gan

Xơ gan là giai đoạn nghiêm trọng của tổn thương gan mạn tính do quá trình viêm kéo dài và sự dần dần thay thế mô gan bằng mô xơ, làm mất khả năng tái tạo và chức năng gan. Người tiểu đường mắc cả gan nhiễm mỡ và viêm gan nhiễm mỡ có nguy cơ cao phát triển xơ gan hơn so với người không tiểu đường. Thậm chí, xơ gan do biến chứng tiểu đường có thể tiến triển thành ung thư gan, một trong những bệnh ung thư nguy hiểm và có tỷ lệ tử vong cao.

Cách điều trị tiểu đường biến chứng qua gan

Điều trị tiểu đường biến chứng qua gan cần kết hợp giữa kiểm soát đường huyết, hỗ trợ chức năng gan và thay đổi lối sống. Các hướng điều trị gồm:

Kiểm soát đường huyết ổn định

Kiểm soát đường huyết là yếu tố quan trọng nhất trong điều trị tiểu đường biến chứng qua gan. Việc duy trì đường huyết ở mức ổn định giúp giảm áp lực chuyển hóa lên gan, làm chậm tiến triển của các tổn thương gan. 
Để làm được điều này, người bệnh cần theo dõi đường huyết thường xuyên và tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị do bác sĩ chỉ định, bao gồm việc dùng thuốc hạ đường huyết hoặc insulin đúng liều và đúng thời gian. Bên cạnh đó, việc ăn uống khoa học, cân bằng dinh dưỡng, giảm đường, tinh bột hấp thu nhanh, tăng chất xơ và protein cũng đóng vai trò hỗ trợ hiệu quả kiểm soát đường huyết.

Người bệnh tiểu đường nên kiểm soát tốt đường huyết để ngăn ngừa biến chứng

Thay đổi lối sống 

Người bệnh cần duy trì cân nặng hợp lý thông qua việc tăng cường vận động thể lực đều đặn, như đi bộ, aerobic hay yoga để cải thiện độ nhạy insulin và chuyển hóa. Hạn chế hoặc tuyệt đối không uống rượu bia và bỏ thuốc lá để giảm gánh nặng lên gan. Đồng thời duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giảm chất béo xấu và đường, tăng rau củ quả, trái cây. Quản lý stress qua các phương pháp thư giãn cũng giúp ổn định đường huyết hiệu quả hơn.

Sử dụng thuốc điều trị

Khi lựa chọn thuốc điều trị đái tháo đường cho người mắc bệnh gan cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả kiểm soát đường huyết và hạn chế ảnh hưởng đến gan.

• Insulin

Khoảng 60% người bệnh xơ gan cần dùng insulin. Liệu pháp này có thể áp dụng ở mọi giai đoạn xơ gan nhưng cần theo dõi sát vì nguy cơ hạ đường huyết cao, đặc biệt ở người xơ gan mất bù. Liều dùng nên được điều chỉnh cá nhân hóa.

• Nhóm Biguanide (Metformin)

Metformin là lựa chọn hàng đầu cho bệnh tiểu đường type 2. Thuốc không chuyển hóa qua gan mà thải trừ chủ yếu qua thận, nên nhìn chung an toàn ở bệnh nhân gan ổn định.

• Nhóm Sulfonylureas

Thuốc có thể gây hạ đường huyết, vì vậy không khuyến khích dùng cho người có bệnh gan mạn tính, nhất là khi chức năng gan suy giảm.

• Thuốc tác động trên hệ incretin (GLP-1 và DPP-4)

Hai nhóm thuốc này ít chuyển hóa qua gan, thải trừ chủ yếu qua thận nên tương đối an toàn với người xơ gan.

• Thuốc ức chế alpha-glucosidase

Tác dụng chủ yếu trong đường ruột, ít ảnh hưởng toàn thân và có thể dùng cho bệnh nhân tiểu đường có bệnh gan.
Ngoài kiểm soát đường huyết, người bệnh cần lưu ý điều chỉnh mỡ máu và bảo vệ chức năng gan, tránh sử dụng thuốc có nguy cơ gây độc gan.

Xem thêm: Biến chứng mạn tính của bệnh tiểu đường? Hiểu rõ để sống khỏe

Kết luận

Tiểu đường biến chứng qua gan để lại hậu quả nghiêm trọng nếu người bệnh không kiểm soát đường huyết và duy trì lối sống lành mạnh. Nhận biết sớm các dấu hiệu như mệt mỏi, vàng da, men gan tăng giúp phát hiện tổn thương gan kịp thời. Điều trị kết hợp giữa kiểm soát đường huyết, hỗ trợ gan và điều chỉnh chế độ ăn uống sẽ giúp ngăn chặn tiến triển thành xơ gan hay ung thư gan.