Biến chứng tiểu đường ở da và nguyên nhân hình thành

Biến chứng tiểu đường ở da là một trong những biểu hiện sớm nhất của bệnh tiểu đường, cho thấy cơ thể đang gặp rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng. Khi đường huyết tăng cao kéo dài, da, cơ quan bao phủ toàn cơ thể, dễ bị tổn thương, khô ngứa, nhiễm trùng và thậm chí hoại tử. Hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng ngừa sẽ giúp người bệnh kiểm soát tình trạng da, bảo vệ sức khỏe toàn diện. Hãy cùng Thuốc Tiểu Đường tìm hiểu qua bài viết dưới đây để nhận biết rõ hơn nhé.

Biến chứng tiểu đường ảnh hưởng đến da như thế nào?

Khi mắc bệnh tiểu đường, cơ thể không thể sử dụng hoặc sản xuất đủ insulin để điều hòa đường huyết. Lượng đường cao trong máu làm tổn hại các mạch máu nhỏ và dây thần kinh dưới da, khiến lưu thông máu bị giảm, da thiếu ẩm, vết thương lâu lành, dễ nhiễm khuẩn và viêm loét.

Những thay đổi này không chỉ làm mất thẩm mỹ mà còn là dấu hiệu cảnh báo biến chứng tiểu đường nghiêm trọng hơn, như loét bàn chân, hoại tử, hoặc nhiễm trùng toàn thân. Vì vậy, việc phát hiện sớm tổn thương da có vai trò rất quan trọng trong kiểm soát bệnh.

Bệnh tiểu đường gây ra biến chứng tổn thương trên da

Các loại biến chứng tiểu đường ở da thường gặp 

Dưới đây là các dạng biến chứng tiểu đường ở da phổ biến mà người bệnh cần nhận biết:

1. Da khô và ngứa

Da khô và ngứa là một trong những biến chứng thường gặp nhất ở người bệnh tiểu đường. Tình trạng tăng đường huyết kéo dài làm giảm khả năng giữ nước của các tế bào da, đồng thời ảnh hưởng đến chức năng tuyến mồ hôi và tuyến bã nhờn, khiến da mất đi độ ẩm tự nhiên. Da trở nên khô ráp, nứt nẻ, dễ bong tróc và kèm theo cảm giác ngứa dữ dội. 
Nếu không giữ ẩm và kiểm soát tốt lượng đường huyết, tình trạng này sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn cũng như nấm phát triển, dẫn đến viêm nhiễm da. Việc da bị ngứa còn khiến người bệnh gãi nhiều, dễ gây tổn thương và hình thành các vết xước, làm tăng nguy cơ bội nhiễm thứ phát.

2. Nhiễm trùng

Hệ miễn dịch của người mắc tiểu đường thường bị suy giảm do đường huyết cao làm ảnh hưởng đến khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh. Do đó, nhiễm trùng da phổ biến và đa dạng hơn, từ các nhiễm trùng nhẹ như viêm nang lông, mụn nhọt, đến các nhiễm trùng nấm men và vi khuẩn điển hình như Candida, Staphylococcus và Streptococcus. 
Nhiễm trùng có thể biểu hiện trên da dưới dạng các mảng đỏ, sưng tấy, mụn nước hoặc mủ, kèm theo đau đớn và nóng rát. Nếu không được điều trị kịp thời, các ổ nhiễm trùng này có thể lan ra rộng, gây tổn thương sâu hơn và làm tăng nguy cơ phát triển các biến chứng nghiêm trọng như hoại tử hoặc nhiễm trùng huyết.

Nhiễm trùng da 

3. Loét da

Loét da là biến chứng nguy hiểm và thường gặp ở người bệnh tiểu đường lâu năm, đặc biệt ở vùng bàn chân, gọi là loét bàn chân do tiểu đường. Nguyên nhân chính là do tổn thương thần kinh ngoại biên làm mất cảm giác nên các vết thương nhỏ không được phát hiện và chăm sóc kịp thời. 
Kèm theo đó là tình trạng tuần hoàn máu kém do biến chứng mạch máu, khiến quá trình lành vết thương chậm hơn bình thường. Vết loét thường có biểu hiện sưng đỏ, phù nề, đôi khi có mủ hoặc dịch tiết, dễ bị nhiễm trùng. Nếu không xử lý nhanh chóng và đúng cách, loét có thể lan rộng và dẫn đến hoại tử, thậm chí phải cắt cụt chi để cứu sống bệnh nhân.

4. Bệnh gai đen

Bệnh gai đen là biểu hiện da dày, thâm sạm và nổi gai ở các vùng da gấp như cổ, nách, vùng bẹn. Mảng da bị bong tróc, gồ ghề và có màu sẫm hơn hẳn so với vùng xung quanh. Đây là dấu hiệu điển hình của tình trạng kháng insulin, một trong những nguyên nhân chính gây tiểu đường type 2. Bệnh gai đen không chỉ là biểu hiện da liễu, mà còn là một cảnh báo quan trọng về nguy cơ rối loạn chuyển hóa bên trong cơ thể. Việc kiểm soát đường huyết và điều chỉnh lối sống là cách hiệu quả để làm giảm tình trạng này.

5. U vàng phát ban

U vàng phát ban là tình trạng tích tụ các mảng mỡ dưới da tạo nên các mảng da vàng, sưng nhẹ, thường thấy ở khuỷu tay, mặt sau bàn tay, gối hoặc vùng da dày. Đây là hậu quả của sự rối loạn chuyển hóa lipid đi kèm với tiểu đường, khi mà lượng cholesterol và triglyceride trong máu tăng cao. Mặc dù u vàng không gây đau đớn nhưng lại làm mất thẩm mỹ và có thể liên quan đến các nguy cơ tim mạch do rối loạn lipid kéo dài. Người bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn, kiểm soát đường huyết và lipid máu để hạn chế sự phát triển của u vàng.

Biến chứng u vàng phát ban 

6. Hoại tử mỡ

Hoại tử mỡ là một biến chứng da nghiêm trọng nhưng hiếm gặp ở người bệnh tiểu đường, đặc biệt là những người có kiểm soát đường huyết kém trong thời gian dài. Tình trạng này xảy ra do viêm và phá hủy các mô mỡ dưới da, dẫn đến hình thành các cục u mềm hoặc cứng, gây đau đớn và khó chịu. 
Các vùng da bị hoại tử mỡ thường xuất hiện sưng tấy, đỏ và có thể dẫn đến loét nếu không được chăm sóc đúng cách. Biến chứng này thường gặp ở cẳng chân hoặc các chi dưới và đòi hỏi sự can thiệp y tế từ bác sĩ chuyên khoa để kiểm soát hiệu quả.

7. Mụn phỏng nước

Mụn phỏng nước là những mụn nước lớn, chứa dịch trong, có thể xuất hiện đột ngột trên bề mặt da người tiểu đường. Các mụn này thường mọc tập trung ở vùng bàn tay, bàn chân, cẳng chân hoặc cánh tay. Nguyên nhân chính là do tổn thương vi mạch gây hiện tượng rối loạn dinh dưỡng, khiến da trở nên yếu và dễ bị bong tróc, phồng rộp. Mụn phỏng nước có thể tự vỡ và để lại vết loét nếu không được chăm sóc đúng cách, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng.

8. Bệnh bạch biến

Bệnh bạch biến là tình trạng mất sắc tố da ở một số vùng nhất định, tạo ra các mảng da trắng, rõ rệt so với vùng da xung quanh. Người tiểu đường có nguy cơ bị bạch biến cao hơn vì hệ miễn dịch bị rối loạn và tấn công nhầm vào các tế bào sắc tố da. 
Bạch biến không gây ngứa hay đau nhưng ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và có thể gây tâm lý tự ti cho người bệnh. Đây cũng được xem là một dấu hiệu cảnh báo cho các bệnh tự miễn khác có thể đi kèm ở người tiểu đường.

Xem thêm: Hậu quả của bệnh tiểu đường: Những biến chứng nguy hiểm cần biết

Nguyên nhân hình thành biến chứng da ở người tiểu đường

Biến chứng da là một trong những dấu hiệu dễ nhận biết ở người mắc tiểu đường, đặc biệt xuất hiện nhiều tại vùng cẳng chân. Người bệnh thường thấy các mảng da đổi màu, khô sạm hoặc bong tróc, dần dần trở nên phẳng, lõm nhẹ, với hình dạng tròn hoặc bầu dục. Màu sắc có thể thay đổi từ hồng nhạt, đỏ đến nâu sẫm, khiến làn da trông không đều màu và dễ tổn thương.
Sự hình thành các biến chứng này thường bắt nguồn từ ba cơ chế chính sau:

• Tuần hoàn máu suy giảm

Khi đường huyết tăng cao trong thời gian dài, các mạch máu nhỏ bị tổn thương khiến máu lưu thông kém, đặc biệt ở tay chân. Điều này khiến da không được nuôi dưỡng đầy đủ, vết thương lâu lành, dễ xuất hiện bầm tím hoặc loét dù không có va chạm mạnh.

• Tổn thương dây thần kinh và mao mạch

Đường huyết cao gây ảnh hưởng đến các dây thần kinh cảm giác và mạch máu li ti dưới da. Khi đó, tín hiệu đau hoặc ngứa có thể bị chậm hoặc mất hoàn toàn, khiến người bệnh không nhận ra các vết trầy xước nhỏ, yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hình thành các tổn thương da mạn tính.

• Suy giảm hệ miễn dịch

Lượng đường huyết cao làm giảm khả năng hoạt động của bạch cầu, khiến cơ thể khó chống lại vi khuẩn, nấm và virus. Kết quả là da dễ bị viêm, nổi mụn mủ hoặc nhiễm trùng lan rộng hơn bình thường.

Biện pháp phòng ngừa và chăm sóc da cho người tiểu đường

Biện pháp phòng ngừa và chăm sóc da cho người tiểu đường bao gồm giữ da sạch và khô, dưỡng ẩm thường xuyên, tránh làm trầy xước hoặc tổn thương da, chăm sóc kỹ bàn chân, và kiểm soát đường huyết ổn định. Việc chăm sóc da đúng cách giúp phòng ngừa nguy cơ nhiễm trùng, nứt nẻ và các biến chứng về da phổ biến ở người tiểu đường.
1. Giữ da sạch và khô

• Mỗi ngày tắm rửa bằng nước ấm, không sử dụng nước quá nóng để tránh làm khô da.
• Dùng xà phòng nhẹ dịu, không chứa hương liệu tránh kích ứng da.
• Lau khô da bằng khăn mềm, đặc biệt những vùng da có nếp gấp như nách, háng, kẽ ngón chân để hạn chế vi khuẩn phát triển.
• Mặc quần áo rộng, thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt để giữ da luôn khô ráo.​

2. Dưỡng ẩm cho da

• Dưỡng ẩm rất quan trọng cho người tiểu đường, giúp giảm hiện tượng ngứa, nứt nẻ, bong tróc.
• Thoa kem dưỡng ẩm từ 2-3 lần/ngày, ưu tiên thoa sau khi tắm khi da còn ẩm để dưỡng chất thẩm thấu tốt hơn.
• Nên chọn kem dưỡng ẩm phù hợp với da nhạy cảm, không chứa hương liệu hay chất tẩy mạnh.
• Uống đủ nước mỗi ngày để duy trì độ ẩm từ bên trong.
• Bổ sung vitamin E tự nhiên qua thực phẩm hoặc thực phẩm chức năng giúp bảo vệ và tái tạo da.​

3. Chăm sóc kỹ bàn chân

• Bàn chân là vùng dễ bị tổn thương, loét và nhiễm trùng do máu lưu thông kém và tổn thương thần kinh.
• Rửa sạch chân hàng ngày bằng nước ấm, lau khô kỹ giữa các ngón chân.
• Kiểm tra chân thường xuyên để phát hiện sớm vết xước, mụn mủ hoặc các tổn thương nhỏ.
• Không nên đi chân trần tránh làm tổn thương da.
• Khi có tổn thương cần sơ cứu và xử lý đúng cách để ngăn ngừa nhiễm trùng.​

Người bệnh tiểu đường nên chăm sóc kỹ bàn chân

4. Bảo vệ da khỏi tác động bên ngoài

• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, sử dụng kem chống nắng với chỉ số SPF 30 trở lên và phổ rộng.
• Đi ra ngoài nên mặc quần áo dài tay, đội mũ, đeo kính râm để che chắn da.
• Tránh tự ý nặn mụn, dùng thuốc bôi không rõ nguồn gốc trên da để tránh làm tổn thương và nhiễm trùng.
• Tránh tiếp xúc với động vật cắn hoặc những vật sắc nhọn gây tổn thương da.​

5. Kiểm soát đường huyết ổn định
Kiểm soát tốt đường huyết là yếu tố then chốt giúp da khỏe mạnh, giảm khô, ngứa và ngăn ngừa các biến chứng nhiễm trùng da. Người bệnh cần duy trì chế độ ăn uống, luyện tập thể dục và tuân thủ điều trị thuốc để ổn định mức đường huyết.

Xem thêm: Biến chứng thần kinh của bệnh tiểu đường: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Kết luận

Biến chứng tiểu đường ở da không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn là dấu hiệu cảnh báo bệnh tiểu đường đang tiến triển nặng. Việc nhận biết sớm, chăm sóc đúng cách và kiểm soát đường huyết là chìa khóa giúp người bệnh ngăn ngừa tổn thương da, bảo vệ sức khỏe lâu dài. Hãy lắng nghe làn da của bạn, vì đôi khi, da chính là tấm gương phản chiếu tình trạng tiểu đường của cơ thể.