Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường và cách phòng ngừa hiệu quả

Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường là một trong những mối lo ngại hàng đầu và là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở người mắc đái tháo đường. Khi lượng đường trong máu tăng cao kéo dài, nó âm thầm làm tổn thương mạch máu, khiến người bệnh đối mặt với nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay suy tim. Bài viết dưới đây, Thuốc Tiểu Đường sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa tiểu đường và bệnh tim, cũng như các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường là gì?

Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường là tình trạng tổn thương ở hệ thống tim và mạch máu do ảnh hưởng của đường huyết tăng cao trong thời gian dài. Khi glucose trong máu không được kiểm soát tốt, nó gây ra tình trạng xơ vữa động mạch, tức là các mảng mỡ, cholesterol và tế bào viêm bám vào thành mạch máu, làm hẹp hoặc tắc nghẽn dòng chảy của máu.

Điều này khiến tim phải hoạt động nhiều hơn để bơm máu, lâu dần gây ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng như bệnh mạch vành, đau thắt ngực, đột quỵ hay suy tim. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới hơn 52-80% người mắc tiểu đường tử vong do các biến chứng tim mạch.

Nói cách khác, kiểm soát tiểu đường không chỉ là kiểm soát đường huyết, mà còn là bảo vệ trái tim của bạn khỏi những biến chứng tiểu đường nguy hiểm.

Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường

Mối liên hệ giữa tiểu đường và bệnh tim mạch

Mối liên hệ giữa bệnh tiểu đường và bệnh tim mạch rất chặt chẽ và phức tạp. Bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và suy tim. Nguyên nhân là do đường huyết cao kéo dài gây tổn thương mạch máu và dây thần kinh chi phối tim, đồng thời làm tăng huyết áp, rối loạn cholesterol (tăng cholesterol xấu, giảm cholesterol tốt) và tình trạng viêm mạn tính trong cơ thể. Tình trạng này thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch làm hẹp và cứng các mạch máu, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến tim và não.

Người bị tiểu đường có nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch cao hơn đáng kể so với người không bị tiểu đường. Nghiên cứu cho thấy bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ bệnh tim mạch tăng gấp nhiều lần, và bệnh thường diễn tiến âm thầm, khó nhận biết sớm, dẫn đến biến chứng nghiêm trọng hoặc tử vong nhanh chóng. Kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp và cholesterol cùng với lối sống lành mạnh là cách hiệu quả để giảm nguy cơ bệnh tim mạch ở người tiểu đường.

Các biến chứng tim mạch thường gặp ở người bị tiểu đường

Khi tiểu đường kéo dài không được kiểm soát, hệ tim mạch là cơ quan chịu ảnh hưởng đầu tiên và nặng nề nhất. Dưới đây là những biến chứng tim mạch phổ biến mà người bệnh tiểu đường thường gặp phải:

Bệnh mạch vành

Bệnh mạch vành ở người tiểu đường thường do xơ vữa động mạch gây hẹp hoặc tắc nghẽn các động mạch nuôi tim, làm giảm lượng oxy máu đến cơ tim. Hậu quả là xuất hiện đau thắt ngực, thiếu máu cơ tim và có thể dẫn tới nhồi máu cơ tim hoặc suy tim. Cơn đau thắt ngực có thể biểu hiện dưới dạng cảm giác bị bóp nghẹt, khó thở hoặc đánh trống ngực. Do dây thần kinh cảm giác bị tổn thương, người bệnh tiểu đường có thể không cảm thấy đau dù đã bị nhồi máu cơ tim.

Biến chứng tim mạch vành dẫn tới nhồi máu cơ tim 

Bệnh mạch máu ngoại biên

Xơ vữa động mạch có thể xảy ra ở các mạch máu ngoại biên, đặc biệt là mạch máu chi dưới, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu, giảm lưu lượng máu đến các chi. Người bệnh dễ bị đau, tê, loét chân, nhiễm trùng và trong nhiều trường hợp có thể phải cắt cụt chi do hoại tử. Biến chứng này làm tăng nguy cơ tàn phế và giảm chất lượng cuộc sống.

Bệnh mạch máu não, đột quỵ

Xơ vữa động mạch ở mạch máu não gây ra các hiện tượng thiếu máu não, nhồi máu não hoặc xuất huyết não, dẫn đến đột quỵ. Người bệnh có thể gặp các dấu hiệu như chóng mặt, mất thăng bằng, rối loạn giấc ngủ, giảm trí nhớ hoặc các cơn thoáng thiếu máu não. Đột quỵ do biến chứng tiểu đường là nguyên nhân tử vong và tàn phế hàng đầu, đồng thời có thể xảy ra đột ngột với hậu quả nghiêm trọng.

Xem thêm: Biến chứng thần kinh của bệnh tiểu đường: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Dấu hiệu biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường

Dấu hiệu biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường rất đa dạng, không phải lúc nào cũng rõ ràng, đặc biệt ở giai đoạn đầu hoặc ở người lớn tuổi, phụ nữ và bệnh nhân tiểu đường do tổn thương thần kinh che lấp cảm giác đau. Các dấu hiệu điển hình gồm:

• Đau thắt ngực: Là dấu hiệu đặc trưng của bệnh mạch vành, cảm giác như bị bóp nghẹt, đè ép ở giữa ngực, sau xương ức hoặc vùng ngực trái. Cơn đau có thể lan lên hàm, vai, cổ, lưng hoặc cánh tay trái, thường xuất hiện khi gắng sức hoặc cả khi nghỉ ngơi. Người tiểu đường có thể không cảm nhận rõ đau do thần kinh bị tổn thương.
• Khó thở, hồi hộp, đánh trống ngực, mỏi mệt: Các triệu chứng này thường đi kèm hoặc xuất hiện trước các cơn đau thắt ngực.
• Chóng mặt, vã mồ hôi lạnh, buồn nôn: Có thể xuất hiện khi thiếu máu cơ tim cấp hoặc các biến chứng tim nghiêm trọng.
• Triệu chứng thiếu máu cục bộ cơ tim như cảm giác tức nặng ngực trái, khó chịu vùng ngực lan đến cằm, bụng, vai khi gắng sức.
• Ở biến chứng mạch máu não (đột quỵ), dấu hiệu có thể là chóng mặt nhẹ, mất thăng bằng, rối loạn giấc ngủ, giảm trí nhớ, nói khó, yếu liệt một bên cơ thể hoặc các biểu hiện đột ngột khác.

Yếu tố làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch 

Yếu tố làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch ở người bệnh tiểu đường gồm nhiều nhóm nguyên nhân liên quan mật thiết với nhau, trong đó có những yếu tố không thể thay đổi và những yếu tố có thể kiểm soát được:

• Tuổi cao (≥60 tuổi), nguy cơ biến chứng tim mạch càng tăng theo tuổi.
• Tăng huyết áp: Là yếu tố phổ biến và làm tăng gấp nhiều lần nguy cơ bệnh mạch vành, đột quỵ ở người tiểu đường.
• Rối loạn lipid máu: Tăng cholesterol xấu (LDL), triglycerid và giảm cholesterol tốt (HDL) thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.
• Béo phì, đặc biệt béo bụng, làm gia tăng đề kháng insulin và tăng nguy cơ biến chứng.
• Lối sống ít vận động: Giảm khả năng kiểm soát đường huyết và các yếu tố nguy cơ tim mạch.
• Hút thuốc lá, thuốc lào: Làm tăng nguy cơ tổn thương mạch máu và tiến triển xơ vữa.
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim mạch hoặc tử vong do nhồi máu cơ tim cũng góp phần làm tăng nguy cơ.

Do đó, người bệnh tiểu đường cần kiểm soát tốt các yếu tố này bằng chế độ ăn uống hợp lý, vận động đều đặn, bỏ thuốc lá và duy trì kiểm soát huyết áp, mỡ máu cùng đường huyết ở mức an toàn để giảm nguy cơ biến chứng tim mạch nghiêm trọng.

Cách phòng ngừa biến chứng tim mạch do tiểu đường 

Phòng ngừa biến chứng tim mạch do tiểu đường đòi hỏi sự phối hợp của nhiều biện pháp khác nhau, tập trung vào kiểm soát bệnh toàn diện và thay đổi lối sống. Cụ thể:

Kiểm soát đường huyết hiệu quả: Đây là biện pháp then chốt giúp làm chậm tiến triển và giảm nguy cơ biến chứng tim mạch. Người bệnh cần duy trì mức đường huyết lúc đói ≤ 7,0-7,5 mmol/l và HbA1C ≤ 6,5-7% tùy theo chỉ định của bác sĩ. Việc duy trì đường huyết ổn định giúp hạn chế tối đa tổn thương nội mô mạch máu, làm chậm quá trình xơ vữa và ảnh hưởng đến chức năng tim mạch.

Kiểm soát huyết áp và mỡ máu: Tăng huyết áp và rối loạn lipid máu là những yếu tố làm tăng gánh nặng lên tim và rất dễ xảy ra cùng bệnh tiểu đường. Người bệnh cần theo dõi huyết áp và lipid định kỳ, duy trì huyết áp dưới 130/80 mmHg, kiểm soát LDL cholesterol và triglycerid ở mức an toàn. Sử dụng thuốc điều trị huyết áp và mỡ máu theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giảm thiểu nguy cơ biến chứng tim mạch.

Thay đổi lối sống lành mạnh: Chế độ ăn hợp lý với nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, giảm tinh bột tinh chế, hạn chế mỡ động vật, muối và đường sẽ cải thiện tình trạng chuyển hóa. Bỏ hút thuốc lá, hạn chế rượu bia giúp làm giảm viêm và tổn thương mạch máu. Vận động thể chất đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày trong 5 ngày mỗi tuần, giúp kiểm soát cân nặng, tăng độ nhạy insulin và tăng cường sức khỏe tim mạch.

Quản lý căng thẳng, ngủ đủ giấc: Hội chứng căng thẳng kéo dài làm tăng tiết hormone gây tăng huyết áp và khó kiểm soát đường huyết. Giấc ngủ đủ và chất lượng tốt giúp điều hòa nội tiết và giảm nguy cơ biến chứng.

Ngủ đủ giấc giúp ổn định đường huyết, ngừa biến chứng

Khám sức khỏe định kỳ và theo dõi thường xuyên: Người bệnh cần tái khám đúng lịch với bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra các chỉ số huyết áp, đường huyết, lipid máu, chức năng tim mạch và các biến chứng khác. Sử dụng nhật ký, sổ theo dõi để phát hiện sớm bất thường và điều chỉnh điều trị kịp thời.

Sử dụng thuốc điều trị thích hợp: Ngoài thuốc huyết áp, mỡ máu, một số thuốc điều trị tiểu đường như nhóm ức chế SGLT2 có tác dụng giảm nguy cơ biến cố tim mạch và suy tim. Việc phối hợp thuốc theo khuyến cáo và theo dõi sát sao giúp giảm biến chứng hiệu quả.

Xem thêm: Biến chứng mạn tính của bệnh tiểu đường? Hiểu rõ để sống khỏe

Kết luận

Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường là một trong những biến chứng nguy hiểm và phổ biến nhất, có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc tử vong nếu không được kiểm soát. Tuy nhiên, bằng việc duy trì đường huyết ổn định, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và kiểm tra sức khỏe định kỳ, bạn hoàn toàn có thể ngăn ngừa và làm chậm tiến triển biến chứng tim mạch.