Người bệnh tiểu đường bị phù chân: Nguyên nhân và cách giảm sưng hiệu quả

Người bệnh tiểu đường bị phù chân là tình trạng phổ biến, gây sưng, đau và khó chịu. Phù chân có thể cảnh báo các biến chứng nguy hiểm như thận, tim mạch hay thần kinh. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu và áp dụng các cách giảm sưng hiệu quả sẽ giúp kiểm soát biến chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống và duy trì sức khỏe lâu dài. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về nguyên nhân và cách giảm sưng chân.

Người bệnh tiểu đường bị phù chân là gì?

Bệnh tiểu đường (đái tháo đường) là tình trạng rối loạn chuyển hóa, khiến lượng đường trong máu luôn cao hơn mức bình thường do cơ thể thiếu insulin, kháng insulin hoặc cả hai. Lượng đường huyết tăng kéo dài có thể làm tổn thương các mạch máu nhỏ, bao gồm cả mạch máu ở chân, dẫn đến giảm lưu thông máu và ứ đọng dịch tại các mô dưới da.
Phù chân ở người bệnh tiểu đường là hiện tượng tích tụ dịch bất thường tại bàn chân, gây sưng, căng tức và đôi khi đau nhức. Vùng da bị phù thường bóng, căng và mất độ đàn hồi, khi ấn vào sẽ để lại vết lõm tạm thời.
Ngoài ra, người bệnh tiểu đường thường có hệ miễn dịch suy giảm, dễ gặp phải tình trạng viêm nhiễm và phù nề. Phù chân không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ và khả năng đi lại, mà còn là dấu hiệu cảnh báo các biến chứng nguy hiểm liên quan đến tim mạch, thận và tuần hoàn máu.

Người bệnh tiểu đường bị phù chân là hiện tượng tích tụ dịch bất thường ở chân

Nguyên nhân khiến người bệnh tiểu đường bị phù chân

Nguyên nhân phù chân ở người bệnh tiểu đường có thể rất đa dạng, từ các biến chứng bệnh lý đến thói quen sinh hoạt. Việc hiểu rõ từng nguyên nhân giúp người bệnh chủ động phòng ngừa và điều trị phù chân hiệu quả.

Lưu thông máu kém

Ở người bệnh tiểu đường, đường huyết cao kéo dài là nguyên nhân chính gây ra tổn thương mạch máu, đặc biệt là các mạch máu nhỏ ở chi dưới. Khi các mạch máu bị tổn thương hoặc tắc nghẽn, máu sẽ không được lưu thông hiệu quả đến các mô, gây ra tình trạng ứ đọng dịch và phù chân. Lưu thông máu kém không chỉ khiến chân bị sưng phù mà còn làm chậm quá trình lành vết thương, tăng nguy cơ nhiễm trùng và hoại tử nếu không được kiểm soát kịp thời.

Biến chứng thận

Thận đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lượng nước và muối trong cơ thể. Khi tiểu đường gây tổn thương thận (gọi là bệnh thận do tiểu đường), chức năng lọc máu và loại bỏ dịch thừa suy giảm. Hậu quả là cơ thể giữ lại nhiều nước và natri, dẫn đến phù phù chân và các vùng khác như mắt cá chân hay bàn chân. Biến chứng thận còn làm trầm trọng thêm hiện tượng phù, thường đi kèm với các dấu hiệu như tiểu nhiều, mệt mỏi, và huyết áp cao.

Tổn thương thần kinh

Tổn thương thần kinh do tiểu đường, hay còn gọi là biến chứng thần kinh ngoại biên, làm giảm khả năng kiểm soát và cảm nhận khu vực chi dưới. Người bệnh có thể không nhận thấy các tổn thương hoặc dấu hiệu sưng phù, khiến tình trạng phù chân diễn biến âm thầm và nặng hơn. Ngoài ra, tổn thương thần kinh còn ảnh hưởng đến phản xạ co bóp của các tĩnh mạch, góp phần làm máu tích tụ và gây phù.

Biến chứng thần kinh ngoại biên cũng là nguyên nhân gây phù chân

Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc điều trị tiểu đường hoặc các bệnh kèm theo như thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn kênh canxi có thể gây ra tác dụng phụ là phù chân. Thuốc này làm thay đổi cân bằng nước trong cơ thể hoặc làm giãn mạch máu dẫn đến sự tích tụ dịch ở chân. Người bệnh cần theo dõi kỹ càng và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu thấy tình trạng phù chân xuất hiện hoặc tăng lên sau khi dùng thuốc.

Do bệnh tim mạch 

Người bệnh tiểu đường thường có nguy cơ cao bị các bệnh tim mạch như suy tim, suy van tim. Khi tim hoạt động kém hiệu quả, khả năng đẩy máu về tim giảm, khiến dịch dễ dàng tích tụ ở phần thấp của cơ thể, đặc biệt là chân. Phù chân do bệnh tim ít khi xuất hiện đơn lẻ mà thường đi kèm với các triệu chứng như khó thở, mệt mỏi, và phù nhiều hơn về cuối ngày hoặc khi nằm nghỉ.

Do thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống

Chế độ ăn nhiều muối, ít vận động hay đứng/ngồi lâu sẽ làm tăng nguy cơ phù chân ở người tiểu đường. Muối làm giữ nước trong cơ thể, gây sưng phù, còn thiếu vận động khiến máu và dịch không được lưu thông đúng cách ở chi dưới. Ngoài ra, thói quen mang giày dép không phù hợp, không chăm sóc chân kỹ cũng góp phần làm tình trạng phù chân thêm trầm trọng và dễ gặp biến chứng nguy hiểm.

Xem thêm: Biến chứng thần kinh của bệnh tiểu đường: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Dấu hiệu người bệnh đái tháo đường bị phù chân

Người bệnh tiểu đường khi bị phù chân thường xuất hiện một số dấu hiệu đặc trưng như:

• Bàn chân sưng, đỏ hoặc căng phồng, có thể thấy rõ ở mu chân.
• Mất hoặc giảm cảm giác ở các ngón, bàn chân hoặc cẳng chân.
• Cảm giác ngứa, châm chích hoặc khó chịu kéo dài ở bàn chân.
• Giày hoặc tất cảm thấy chật hơn bình thường do chân sưng.
• Da chân thay đổi màu sắc, có thể chuyển vàng, tím hoặc đỏ.
• Vết thương lâu lành, dễ hình thành vết loét, đặc biệt ở bàn chân.
• Da khô, nứt nẻ, bong tróc hoặc xuất hiện vết chai.
• Móng chân mọc dày bất thường hoặc mọc ngược.
• Dễ mắc các bệnh nhiễm nấm, như nấm chân vận động viên.

Cách giảm sưng chân hiệu quả cho người bệnh tiểu đường

Nếu chân bị sưng do tiểu đường, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau để cải thiện tình trạng phù nề:
1. Sử dụng vớ nén y khoa
Vớ nén có lực ép vừa phải, giúp cải thiện tuần hoàn máu và hỗ trợ lưu thông dịch trong chân. So với vớ thông thường, loại vớ này tạo áp lực nhẹ lên bàn chân và cẳng chân, giảm sưng hiệu quả. Bạn có thể mua vớ nén mà không cần kê đơn hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
2. Sử dụng thuốc khi cần thiết
Trong trường hợp sưng chân nghiêm trọng do tích tụ dịch, bác sĩ có thể chỉ định thuốc lợi tiểu để giảm phù. Việc dùng thuốc cần tuân theo hướng dẫn chuyên môn để tránh tác dụng phụ.
3. Hạn chế lượng muối trong chế độ ăn
Ăn nhiều muối khiến cơ thể giữ nước, dẫn đến tình trạng phù. Hạn chế các thực phẩm chứa nhiều muối như khoai tây chiên, bánh quy, thực phẩm đóng hộp hay pizza sẽ giúp giảm khả năng tích tụ dịch trong cơ thể.
4. Nâng chân cao hơn tim
Khi nghỉ ngơi, đặt chân cao hơn tim sẽ giúp máu và dịch lỏng lưu thông dễ dàng, giảm sưng tấy. Bạn có thể sử dụng gối, ghế hoặc đệm kê chân khi ngồi hoặc nằm.

Người bệnh tiểu đường có thể tập bài tập nâng chân cao hơn tim để lưu thông máu

Phòng ngừa phù chân do đái tháo đường

Phòng ngừa phù chân do đái tháo đường là một vấn đề quan trọng nhằm tránh các biến chứng tiểu đường nghiêm trọng lên bàn chân và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Kiểm soát đường huyết chặt chẽ

Duy trì mức đường huyết ổn định là nền tảng quan trọng nhất để phòng ngừa phù chân do đái tháo đường. Đường huyết cao gây tác động xấu đến mạch máu và thần kinh ngoại biên, làm giảm khả năng lưu thông máu và dẫn đến ứ nước, sưng phù chân. Kiểm soát tốt đường huyết sẽ làm giảm nguy cơ phù chân, hạn chế các tổn thương thần kinh và mạch máu khác.​

• Chế độ ăn uống hợp lý

Người bệnh nên áp dụng chế độ ăn hạn chế muối để giảm tích nước và phù nề. Đồng thời, tránh thực phẩm chứa nhiều đường đơn và tinh bột tinh chế như bánh kẹo, nước ngọt, cơm trắng để giữ chỉ số đường huyết ổn định. Bổ sung rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, chất béo lành mạnh từ cá và hạt sẽ hỗ trợ tuần hoàn máu và giảm viêm hiệu quả.​

• Vận động thường xuyên và duy trì tư thế nâng chân cao

Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện lưu thông máu, từ đó làm giảm nguy cơ sưng phù chân. Người bệnh nên tránh ngồi hoặc đứng quá lâu một chỗ để máu không bị ứ đọng. Khi nghỉ ngơi, dùng gối hoặc ghế để nâng chân cao hơn tim giúp hỗ trợ tiêu giảm phù nề hiệu quả.​

• Chăm sóc và vệ sinh bàn chân đúng cách

Vệ sinh chân mỗi ngày bằng nước ấm khoảng 37 độ C, không ngâm quá lâu để tránh bỏng hoặc tổn thương da do thần kinh cảm giác giảm. Lau khô kỹ các kẽ chân, giữ chân sạch sẽ và khô ráo tránh nhiễm trùng. Móng chân cần được cắt gọn và chăm sóc đúng cách, không đi chân trần, lựa chọn giày dép vừa vặn, chất liệu thoáng khí, tránh chấn thương.​

• Khám và kiểm tra chân định kỳ

Người bệnh đái tháo đường nên khám bàn chân chuyên khoa định kỳ, để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như vết loét, tổn thương nhỏ hoặc các dấu hiệu phù chân. Phát hiện và điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa tiến triển sang giai đoạn nặng hơn như hoại tử.

Xem thêm: Biến chứng thận của bệnh tiểu đường: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

Xem thêm: Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường và cách phòng ngừa hiệu quả

Kết luận

Người bệnh tiểu đường bị phù chân là tình trạng cần được quan tâm nghiêm túc vì có thể là dấu hiệu của nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh thận, tim mạch, tổn thương thần kinh. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu sớm, áp dụng các biện pháp giảm sưng và phòng ngừa hợp lý giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm đau nhức và hạn chế tiến triển của bệnh. Kiểm soát đường huyết, duy trì lối sống khoa học và theo dõi sức khỏe định kỳ là chìa khóa giúp người bệnh tiểu đường không chỉ giảm phù chân mà còn sống khỏe mạnh hơn.