Nhận biết 7 dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em để phòng ngừa

Bệnh tiểu đường không chỉ xảy ra ở người lớn mà ngày càng xuất hiện nhiều ở trẻ em. Do các dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em thường dễ bị nhầm lẫn với những vấn đề sức khỏe thông thường, nên nhiều cha mẹ thường bỏ qua. Nếu bỏ qua các dấu hiệu ban đầu có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe. Vì thế, việc nhận biết sớm các dấu hiệu tiểu đường ở trẻ em sẽ giúp phụ huynh điều trị kịp thời cho con. Trong bài viết sau, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về 7 dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em.

Dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em cần lưu ý 

Khi nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh tiểu đường sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của con. Sau đây là một số dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em mà phụ huynh cần lưu ý.

1. Khát nước và đi tiểu nhiều

Khát nước và đi tiểu nhiều là dấu hiệu phổ biến và dễ nhận biết nhất. Nguyên nhân là do lượng đường trong máu tăng cao, thận phải làm việc quá sức để loại bỏ lượng đường dư thừa này qua nước tiểu.
Cha mẹ có thể nhận thấy:

• Trẻ uống nước nhiều bất thường, cả ngày lẫn đếm.
• Ban đêm trẻ phải dậy đi tiểu nhiều lần.
• Trẻ có thể tái phát hiện tượng đái dầm, dù trước đó đã kiểm soát tốt. 

Đi tiểu nhiều là dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em

2. Sụt cân không rõ nguyên nhân

Mặc dù trẻ vẫn ăn uống bình thường, thậm chí ăn nhiều hơn, nhưng cân nặng lại sụt giảm một cách nhanh chóng. Biểu hiện thường gặp:

• Trẻ gầy đi nhanh chóng trong 1-2 tháng
• Quần áo trở nên rộng hơn
• Mặt trẻ hóp lại, sức khỏe tổng thể giảm.

Cơ chế của hiện tượng này là do cơ thể thiếu insulin. Nó đóng vai trò quan trọng giúp glucose đi vào các tế bào để tạo năng lượng. Khi thiếu insulin, đường trong máu tăng cao nhưng các tế bào lại không thể hấp thụ được để sử dung.
Để bù đắp cho năng lượng bị thiếu hụt, cơ thể buộc phải tìm đến nguồn năng lượng dự trữ khác, đó là các mô mỡ và cơ bắp. Hậu quả là trẻ bị tiêu hao năng lượng từ chính cơ thể mình, dẫn đến sụt cân đột ngột, có thể trong vòng vài tuần hoặc vài tháng. Dù trẻ có ăn nhiều hơn nhưng vẫn không thể bù đắp lại được.

3. Mờ mắt, khó tập trung

Dấu hiệu mờ mắt, khó tập trung được ít cha mẹ chú ý nhưng lại rất quan trọng. Mắt mờ do lượng đường trong máu cao có thể gây ra những thay đổi tạm thời về thị lực. 
Ảnh hưởng đến thủy tinh thể: Lượng đường dư thừa tích tụ trong dịch lỏng của mắt, bao gồm cả thủy tinh thể. Điều này khiến thủy tinh thể bị sưng lên, làm thay đổi khả năng điều chỉnh tiêu cự của mắt.
Hậu quả: Trẻ sẽ cảm thấy nhìn mờ, khó nhìn rõ các vật ở xa hoặc gần. Trẻ có thể than phiền về việc khó đọc chữ trên bảng, xem tivi bị mờ hoặc phải nheo mắt liên tục. Điều này có thể dẫn đến việc học tập giảm sút.
Tình trạng mờ mắt do tiểu đường thường sẽ cải thiện khi lượng đường huyết được kiểm soát tốt, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến các biến chứng võng mạc nghiêm trọng hơn về lâu dài.

4. Nhiễm trùng da, nấm, vết thương lâu lành

Trẻ mắc tiểu đường thường dễ bị nhiễm trùng và vết thương lâu lành hơn bình thường. Nguyên nhân do đường huyết cao khiến vi khuẩn, nấm có điều kiện phát triển, đồng thời làm suy yếu hệ miễn dịch.
Tạo môi trường thuận lợi: Đường trong máu cao làm suy yếu hệ miễn dịch và tạo ra môi trường thuận lợi cho nấm men, đặc biệt là nấm Candida, phát triển mạnh mẽ.
Biểu hiện: Trẻ dễ bị nhiễm nấm ở vùng sinh dục, vùng bẹn, hoặc dưới cánh tay. Các vết thương hở, vết trầy xước thông thường cũng trở nên lâu lành hơn, dễ bị viêm nhiễm và mưng mủ. Một số trẻ có thể xuất hiện các vết loét hoặc mụn nhọt tái phát.

5. Thay đổi hành vi, dễ cáu kỉnh

Hormone, đặc biệt là các loại hormone liên quan đến chuyển hóa đường, có ảnh hưởng lớn đến tâm trạng. Khi lượng đường huyết dao động, tâm trạng của trẻ cũng bị ảnh hưởng.
Biểu hiện: Trẻ có thể trở nên cáu kỉnh, bồn chồn, dễ nổi nóng hoặc có xu hướng trầm lặng, ít nói hơn bình thường. Trẻ có thể có những cơn giận dữ không rõ nguyên nhân, khó chịu hoặc bướng bỉnh hơn trước đây.
Cơ chế: Khi lượng đường huyết xuống quá thấp (hạ đường huyết), não bộ không nhận đủ năng lượng, gây ra các triệu chứng như lo âu, run rẩy và thay đổi tâm trạng. Ngược lại, khi đường huyết quá cao, cơ thể mệt mỏi cũng làm trẻ cảm thấy khó chịu.

6. Mệt mỏi, uể oải

Trẻ mắc bệnh tiểu đường thường thiếu năng lượng nghiêm trọng. Nguyên nhân là do các tế bào cơ thể không được cung cấp đủ glucose, nguồn năng lượng chính. Tình trạng thiếu insulin dẫn đến kháng insulin làm các tế bào không hấp thụ được đường. Kết quả là mặc dù máu có rất nhiều đường, các tế bào lại đói năng lượng.
Thiếu năng lượng khiến trẻ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống, lờ đờ, uể oải, không còn hứng thú với các trò chơi vận động. Trẻ có thể ngủ nhiều hơn, thậm chí ngủ gật trong lớp học hoặc khi đang chơi. Sự thiếu hụt năng lượng còn ảnh hưởng đến khả năng tập trung, khiến trẻ dễ bị phân tâm.

Trẻ cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng

7. Học tập giảm sút

Dấu hiệu này thường bị cha mẹ và giáo viên bỏ qua vì dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề tâm lý hoặc việc lười học. Tuy nhiên, nó lại là một dấu hiệu quan trọng của việc não bộ đang thiếu năng lượng.
Não bộ đói đường: Não bộ là cơ quan tiêu thụ đường (glucose) nhiều nhất trong cơ thể. Khi cơ thể không thể cung cấp đủ năng lượng cho não, chức năng nhận thức và tập trung sẽ bị suy giảm.
Hậu quả: Trẻ gặp khó khăn trong việc ghi nhớ bài học, mất tập trung khi nghe giảng, không thể hoàn thành bài tập về nhà. Điểm số của trẻ có thể giảm sút đáng kể và trẻ có thể bị giáo viên phàn nàn về sự thiếu tập trung.

Xem thêm: Dấu hiệu của bệnh tiểu đường

Hậu quả nếu bỏ qua dấu hiệu tiểu đường ở trẻ em

Bỏ qua những dấu hiệu ban đầu có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng và nguy hiểm đến tính mạng của trẻ, bao gồm:

• Nhiễm toan ceton (Diabetic ketoacidosis - DKA): Đây là biến chứng cấp tính nguy hiểm nhất của bệnh tiểu đường. Khi cơ thể thiếu insulin, nó bắt đầu đốt cháy chất béo để lấy năng lượng, tạo ra một sản phẩm phụ gọi là xeton. Xeton tích tụ trong máu khiến máu trở nên axit, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, đau bụng, nôn mửa, khó thở và có thể dẫn đến hôn mê, tử vong.
• Tổn thương các cơ quan: Lượng đường trong máu cao kéo dài có thể làm hỏng các mạch máu nhỏ, gây ra các biến chứng lâu dài ở các cơ quan như mắt (võng mạc), thận (suy thận) và thần kinh.
• Hạ đường huyết: Đây là biến chứng có thể xảy ra khi trẻ sử dụng quá liều insulin hoặc bỏ bữa, tập thể dục quá sức. Hạ đường huyết nghiêm trọng có thể gây ra các triệu chứng như co giật, hôn mê.

Cha mẹ cần làm gì khi thấy dấu hiệu bệnh tiểu đường ở trẻ em?

Nếu nghi ngờ con mình có dấu hiệu của bệnh tiểu đường, cha mẹ cần ngay lập tức đưa con đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm máu và nước tiểu để xác định lượng đường huyết.
Một số xét nghiệm cần thiết bao gồm:

• Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Đo lượng đường trong máu sau khi trẻ nhịn ăn ít nhất 8 giờ.
• Xét nghiệm đường huyết ngẫu nhiên: Đo lượng đường trong máu bất cứ lúc nào trong ngày, không cần nhịn ăn.
• Xét nghiệm HbA1c: Đo lượng đường huyết trung bình trong 2-3 tháng gần đây.

Thực hiện xét nghiệm máu và nước tiểu để xác định lượng đường huyết

Biện pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường ở trẻ em

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Mặc dù bệnh tiểu đường tuýp 1, một bệnh tự miễn, không thể phòng ngừa được, nhưng bệnh tiểu đường tuýp 2 lại hoàn toàn có thể được ngăn chặn bằng những thói quen sống lành mạnh. Với sự gia tăng của béo phì ở trẻ em, việc chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường là vô cùng cần thiết.
1. Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh
Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát cân nặng và lượng đường trong máu. Cha mẹ nên là người tiên phong trong việc thiết lập những thói quen ăn uống tốt cho cả gia đình.
Hạn chế đường và tinh bột xấu: Giảm thiểu các loại thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường như nước ngọt có gas, nước ép trái cây đóng hộp, kẹo, bánh ngọt và đồ ăn vặt. Tinh bột xấu (tinh bột đã qua chế biến) như bánh mì trắng, gạo trắng cũng nên được thay thế bằng các loại tinh bột tốt.
Tăng cường chất xơ và ngũ cốc nguyên hạt: Chất xơ có trong rau củ, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt giúp cơ thể tiêu hóa chậm hơn, làm cho lượng đường trong máu không tăng đột ngột. Hãy khuyến khích trẻ ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và sử dụng các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lứt, bánh mì đen.
Đảm bảo đủ protein và chất béo tốt: Protein từ thịt nạc, cá, trứng và các loại đậu giúp trẻ no lâu, hạn chế ăn vặt. Chất béo tốt có trong quả bơ, các loại hạt, và dầu ô liu rất quan trọng cho sự phát triển của não bộ và cơ thể.
Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn và thức ăn nhanh: Các loại thực phẩm này thường chứa nhiều muối, đường, chất béo chuyển hóa và calo rỗng, dễ gây tăng cân và kháng insulin.
2. Thúc đẩy hoạt động thể chất thường xuyên
Vận động không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất mà còn là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa tiểu đường tuýp 2. Hoạt động thể chất giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn, chuyển hóa glucose thành năng lượng.
Đặt mục tiêu 60 phút mỗi ngày: Trẻ em và thanh thiếu niên nên dành ít nhất 60 phút mỗi ngày cho các hoạt động thể chất ở mức độ vừa phải đến mạnh. Đó có thể là chạy bộ, bơi lội, đạp xe, nhảy dây, hoặc các môn thể thao đồng đội.
Biến việc tập luyện thành niềm vui: Cha mẹ nên cùng con tham gia các hoạt động vui chơi ngoài trời, thay vì ép buộc con tập thể dục. Các hoạt động như đi bộ đường dài, đi xe đạp cuối tuần hay chơi bóng đá trong công viên sẽ khiến trẻ cảm thấy hứng thú hơn.
Hạn chế thời gian xem TV, chơi game: Kiểm soát thời gian trẻ ngồi yên một chỗ. Thay vì để trẻ cắm đầu vào màn hình điện thoại hoặc máy tính, hãy khuyến khích con ra ngoài vận động.
3. Duy trì cân nặng hợp lý
Béo phì là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2 ở trẻ em. Việc kiểm soát cân nặng hợp lý là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe con cái.
Theo dõi chỉ số BMI (Chỉ số khối cơ thể): Cha mẹ nên thường xuyên theo dõi chỉ số BMI của trẻ để biết con có đang trong tình trạng thừa cân hay béo phì hay không.
Đồng hành cùng con: Nếu con bạn đang thừa cân, hãy cùng con xây dựng một kế hoạch giảm cân an toàn và hiệu quả, kết hợp giữa chế độ ăn uống và tập luyện. Hãy nhớ, sự đồng hành của cha mẹ là nguồn động lực lớn nhất.
4. Khám sức khỏe định kỳ
Đôi khi, các yếu tố nguy cơ có thể xuất hiện mà không có triệu chứng rõ ràng. Việc đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Kiểm tra đường huyết: Nếu trong gia đình có tiền sử mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 hoặc trẻ có các yếu tố nguy cơ như béo phì, hãy trao đổi với bác sĩ về việc kiểm tra đường huyết định kỳ.
Tầm soát các bệnh liên quan: Thăm khám định kỳ cũng giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe khác có thể liên quan đến tiểu đường như huyết áp cao hay cholesterol cao.

Kết luận

Dấu hiệu của bệnh tiểu đường ở trẻ em thường âm thầm và dễ nhầm lẫn với các vấn đề thông thường. Tuy nhiên, nếu cha mẹ quan sát kỹ có thể nhận ra những biểu hiện điển hình như khát nước, đi tiểu nhiều, sụt cân bất thường, mệt mỏi, mờ mắt. Khi phát hiện sớm và đưa trẻ đi khám kịp thời sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và tránh được những biến chứng nguy hiểm, giúp con phát triển khỏe mạnh và sống khỏe.