Nhận biết dấu hiệu tiểu đường tuýp 2 và phòng ngừa kịp thời

Tiểu đường tuýp 2 là loại bệnh phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới, trong đó cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh này thường phát triển âm thầm và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm. Khi nhận biết dấu hiệu tiểu đường tuýp 2 kịp thời sẽ giúp kiểm soát bệnh và phòng ngừa hiệu quả, đặc biệt với lối sống hiện đại đầy áp lực và chế độ ăn uống không lành mạnh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về các dấu hiệu tiểu đường type 2 thường gặp và cách xử lý khi phát hiện bệnh.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc tiểu đường type 2

Tiểu đường tuýp 2 không phải là bệnh ngẫu nhiên mà thường liên quan đến các yếu tố rủi ro cụ thể. Hiểu rõ đối tượng có nguy cơ cao sẽ giúp bạn tự đánh giá bản thân và gia đình, từ đó áp dụng biện pháp phòng ngừa sớm. Theo các nghiên cứu từ CDC, hơn 90% trường hợp tiểu đường type 2 có thể phòng ngừa được nếu phát hiện và can thiệp kịp thời.
Đầu tiên, tuổi tác là yếu tố quan trọng nhất. Người trên 45 tuổi có nguy cơ cao hơn vì quá trình lão hóa làm giảm khả năng sản xuất và sử dụng insulin. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bệnh đang trẻ hóa do lối sống đô thị, với nhiều trường hợp được chẩn đoán ở độ tuổi 30-40. 
Tiếp theo, những người thừa cân hoặc béo phì là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh hàng đầu. Chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 25, đặc biệt là béo bụng (vòng eo nam >90cm, nữ >80cm), làm tăng gấp đôi nguy cơ. Mỡ thừa, đặc biệt ở vùng bụng, gây kháng insulin, tình trạng cơ thể không đáp ứng tốt với hormone kiểm soát đường huyết. 

Đối tượng có nguy cơ mắc tiểu đường type 2

Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò lớn. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc tiểu đường tuýp 2, nguy cơ của bạn tăng gấp 2-6 lần. Điều này liên quan đến gen kiểm soát chuyển hóa glucose. Tuy nhiên, di truyền không phải định mệnh; lối sống lành mạnh có thể "vô hiệu hóa" phần lớn rủi ro này.
Ngoài ra, lối sống ít vận động là yếu tố phổ biến ở dân văn phòng. Ngồi nhiều hơn 8 giờ/ngày mà không tập luyện làm giảm độ nhạy cảm insulin. Theo ADA, những người làm việc bàn giấy cần ít nhất 150 phút hoạt động thể chất/tuần để giảm nguy cơ.
Cuối cùng, các bệnh lý kèm theo như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu (cholesterol cao), hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) ở phụ nữ, hoặc sử dụng thuốc corticosteroid dài hạn đều tăng nguy cơ. Nếu bạn thuộc một hoặc nhiều nhóm trên, hãy kiểm tra đường huyết định kỳ, ít nhất mỗi năm một lần, để phát hiện sớm.

Xem thêm: Tiểu đường tuýp 2 là gì, nguy hiểm thế nào nếu không điều trị sớm

Các dấu hiệu tiểu đường tuýp 2 thường gặp

Tiểu đường type 2 thường tiến triển chậm, với các dấu hiệu ban đầu mờ nhạt, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường. Sau đây là một số triệu chứng tiểu đường tuýp 2 thường gặp:

1. Tiểu nhiều và khát nước liên tục

Dấu hiệu này là một trong những dấu hiệu sớm và điển hình nhất của tiểu đường tuýp 2. Khi lượng đường trong máu tăng cao, thận phải làm việc quá sức để lọc và loại bỏ đường dư thừa qua nước tiểu. Quá trình này kéo theo mất nước lớn từ cơ thể, dẫn đến tình trạng tiểu tiện thường xuyên, có thể lên đến hơn 10 lần mỗi ngày, đặc biệt là về đêm (tiểu đêm). 
Kết quả là cơ thể bị mất nước nghiêm trọng, khiến bạn luôn cảm thấy khát nước, uống nhiều hơn bình thường nhưng vẫn khô miệng và khô họng. Theo ADA, dấu hiệu này xuất hiện ở khoảng 80% bệnh nhân giai đoạn đầu. Nếu không chú ý, có thể dẫn đến mất nước mãn tính, gây mệt mỏi thêm. 

Tiểu nhiều cũng là dấu hiệu tiểu đường tuýp 2

2 Mệt mỏi và suy nhược kéo dài

Mệt mỏi kéo dài là dấu hiệu phổ biến, thường bị nhầm với stress công việc hoặc thiếu ngủ. Nguyên nhân gốc rễ là cơ thể không thể chuyển hóa glucose (đường) thành năng lượng hiệu quả do kháng insulin. Các tế bào bị đói năng lượng, dẫn đến cảm giác kiệt sức, suy nhược, cáu gắt và giảm khả năng tập trung. Theo nghiên cứu từ CDC, khoảng 70% người mắc tiểu đường type 2 trải qua triệu chứng này trước khi chẩn đoán. 
Dấu hiệu thường tệ hơn sau bữa ăn giàu carb, vì đường huyết tăng vọt nhưng không được sử dụng. Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi dù ngủ đủ 7-8 giờ và không có hoạt động nặng, đây có thể là tín hiệu cảnh báo. 

3. Rối loạn thị giác, mờ mắt

Mờ mắt là dấu hiệu liên quan đến mắt, thường xuất hiện đột ngột và có thể tạm thời. Đường huyết cao làm thay đổi nồng độ chất lỏng trong thủy tinh thể, dẫn đến biến dạng hình ảnh và khó nhìn rõ, đặc biệt khi đọc sách hoặc lái xe. Theo Mayo Clinic, đây là dấu hiệu ở 20-30% bệnh nhân và nếu không kiểm soát, có thể tiến triển thành bệnh võng mạc tiểu đường hoặc đục thủy tinh thể, gây mù lòa. 
Dấu hiệu này thường cải thiện khi đường huyết ổn định, nhưng nếu kéo dài hơn vài tuần, cần khám nhãn khoa ngay. Người đeo kính có thể nhận thấy độ kính thay đổi thường xuyên, đây là manh mối quan trọng để nghi ngờ tiểu đường tuýp 2.

4. Vết thương lâu lành và nhiễm trùng tái phát

Đường huyết cao làm suy yếu hệ miễn dịch và giảm lưu thông máu, khiến vết thương nhỏ như cắt da, xước chân chậm lành hơn bình thường, có thể kéo dài hàng tuần thay vì vài ngày. Đồng thời, vết thương này sẽ tạo môi trường cho vi khuẩn và nấm phát triển, dẫn đến nhiễm trùng tái phát như nhiễm nấm da, nhiễm trùng đường tiết niệu, hoặc nấm âm đạo ở phụ nữ.
 ADA cho biết, dấu hiệu này phổ biến ở 50% bệnh nhân, và thường là lý do đầu tiên khiến họ đi khám. Nếu bạn hay bị mụn nhọt, vết loét miệng không khỏi, hoặc nhiễm trùng tai-mũi-họng lặp lại, hãy kiểm tra đường huyết. Phòng ngừa bằng cách giữ vệ sinh tốt và kiểm soát đường huyết có thể giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng như hoại tử chi.

5. Giảm cân không rõ lý do

Dù ăn nhiều hơn, bạn vẫn giảm cân đột ngột, đây là dấu hiệu nghịch lý ở một số bệnh nhân tiểu đường type 2. Cơ thể không sử dụng glucose hiệu quả nên phải phân hủy cơ bắp và mỡ để lấy năng lượng thay thế, dẫn đến sụt cân 5-10kg trong vài tháng mà không tập luyện hay ăn kiêng. 
Theo WHO, dấu hiệu này xảy ra ở khoảng 30% trường hợp, thường kèm theo tăng cảm giác thèm ăn. Ngược lại, một số người tăng cân do kháng insulin làm tích tụ mỡ. Nếu giảm cân không lý do kèm theo mệt mỏi, đây là dấu hiệu cần kiểm tra ngay, vì nó có thể chỉ ra bệnh đã tiến triển.

Xem thêm: Dấu hiệu nhận biết bệnh tiểu đường

Cần làm gì khi phát hiện bệnh tiểu đường tuýp 2

Khi nghi nghờ hoặc phát hiện đã bị tiểu đường tuýp 2, đừng hoảng loạn, hãy thực hiện những điều sau để điều trị kịp thời:

• Đi khám ngay lập tức: Hãy đến bệnh viện để thăm khám, thực hiện các xét nghiệm bao gồm: đường huyết lúc đói, đường huyết ngẫu nhiên (trên 200mg/dL kèm triệu chứng là chẩn đoán), HbA1c (trên 6.5% xác nhận bệnh). Nếu kết quả dương tính, bác sĩ sẽ đánh giá mức độ và biến chứng tiềm ẩn qua siêu âm thận, kiểm tra mắt và đo huyết áp.
• Tuân thủ kế hoạch điều trị: Bác sĩ có thể kê thuốc uống hoặc thuốc tiêm để điều trị. Do đó, cần tuân thủ uống đúng liều, dùng đúng lượng và đặc biệt là phải theo dõi đường huyết hàng ngày bằng máy đo tại nhà.
• Thay đổi lối sống và sinh hoạt: Bắt đầu ăn uống lành mạnh, ăn những món ít đường, chuyên biệt dành cho người tiểu đường. Tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và giảm bớt căng thẳng.

Đi khám bác sĩ ngay lập tức khi phát hiện bị bệnh tiểu đường

Cách phòng ngừa tiểu đường type 2 hiệu quả

Phòng ngừa tiểu đường type 2 không khó nếu áp dụng nhất quán, đặc biệt với nhóm nguy cơ cao. Theo Chương trình Phòng ngừa Tiểu đường Quốc gia (DPP) của Mỹ, thay đổi lối sống có thể giảm 58% nguy cơ ở người tiền tiểu đường. Dưới đây là các cách chi tiết, dễ thực hiện.

• Trước hết, kiểm soát cân nặng: Duy trì BMI dưới 23 (chuẩn châu Á) bằng cách tính calo hàng ngày và theo dõi cân nặng hàng tuần. Ví dụ, giảm 500 calo/ngày giúp giảm 0.5kg/tuần an toàn.
• Chế độ ăn lành mạnh là nền tảng. Ưu tiên thực phẩm toàn phần: Rau củ (ít nhất nửa đĩa ăn), trái cây ít đường (táo, lê), ngũ cốc nguyên hạt, protein từ cá, gà, đậu. Tránh đồ uống có đường, thức ăn nhanh. Theo hướng dẫn dinh dưỡng Việt Nam, giới hạn đường tự do dưới 25g/ngày. Bữa ăn cân bằng giúp ổn định đường huyết.
• Tập thể dục thường xuyên: Kết hợp cardio (chạy bộ) và sức mạnh (tạ tay) để đốt mỡ và tăng cơ. Bắt đầu từ 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần. Nghiên cứu từ Harvard cho thấy, đi bộ nhanh 30 phút giảm 30% nguy cơ tiểu đường.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đo đường huyết hàng năm nếu trên 45 tuổi hoặc có nguy cơ. Phát hiện tiền tiểu đường (HbA1c 5.7-6.4%) để can thiệp sớm.
• Quản lý các yếu tố khác: Giữ huyết áp dưới 130/80mmHg, cholesterol LDL dưới 100mg/dL bằng thuốc nếu cần. Ngủ đủ giấc và giảm stress qua mindfulness.
• Đối với phụ nữ, kiểm tra tiểu đường thai kỳ khi mang thai. Toàn bộ gia đình nên áp dụng lối sống lành mạnh để hỗ trợ lẫn nhau.
• Áp dụng các mẹo nhỏ: Uống nước nhiều, ăn chậm nhai kỹ, và sử dụng app theo dõi calo. Kết quả lâu dài: Giảm nguy cơ bệnh tim, đột quỵ, và tăng tuổi thọ.

Kết luận

Tiểu đường type 2 là bệnh có thể kiểm soát và phòng ngừa nếu nhận biết dấu hiệu tiểu đường tuýp 2 sớm và hành động kịp thời. Từ việc xác định đối tượng nguy cơ, nhận diện triệu chứng chi tiết, xử lý khi phát hiện, đến áp dụng biện pháp phòng ngừa, mỗi bước đều góp phần bảo vệ sức khỏe. Hãy nhớ, lối sống lành mạnh không chỉ giúp bạn tránh bệnh mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu nghi ngờ, hãy tham khảo bác sĩ ngay hôm nay. Sức khỏe là tài sản quý giá nhất – đừng chờ đợi đến khi quá muộn. Theo dõi các nguồn y tế đáng tin cậy để cập nhật thông tin mới nhất và sống khỏe mạnh hơn mỗi ngày.