Dấu hiệu bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường (hay còn gọi là đái tháo đường) đang có xu hướng trẻ hóa và có những diễn biến khó lường. Khi cảm thấy buồn nôn, khát nước, chân tay tê bì, vết thương lâu lành,... người trẻ cần chủ động đến ngay cơ sở ý tế để kiểm tra, vì đó có thể là những dấu hiệu của bệnh tiểu đường.

Với tiểu đường type 1, các triệu chứng thường xảy ra nhanh chóng, trong vài ngày hoặc vài tuần. Biểu hiện tiểu đường type 1 nghiêm trọng hơn nhiều so với bệnh tiểu đường type 2.

Tiểu đường là bệnh gì?

Tiểu đường hay còn gọi là đái tháo đường là bệnh có tình trạng lượng đường trong máu luôn cao hơn mức bình thường do cơ thể bị thiếu hụt hoặc đề kháng với insulin, gây tình trạng rối loạn chuyển hóa đường trong máu. Nếu bị đái tháo đường mà bạn kiểm soát được lượng đường trong máu và thường xuyên theo dõi tốt thì chắc chắn lượng đường nằm trong mức an toàn gần như người bình thường.

Nếu không can thiệp kịp thời, lâu ngày, sự tích tụ này khiến lượng đường trong máu thường xuyên ở mức cao. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và các bệnh lý khác, tổn thương các bộ phận như mắt, thận…, thậm chí tử vong. Biến chứng tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người mắc bệnh tiểu đường.

Dựa vào đặc điểm và diễn biến của bệnh chia ra có các loại đái tháo đường:

• Đái tháo đường type 1: Tế bào beta trong tuyến tụy bị tổn thương và không sản xuất đủ insulin để kiểm soát nồng độ đường trong máu.
• Đái tháo đường type 2: Loại này thường liên quan đến sự đề kháng insulin hoặc giảm khả năng bài tiết insulin.
• Đái tháo đường thai kỳ: Trong giai đoạn thai kỳ, sự thay đổi nội tiết tố sẽ ảnh hưởng đến việc sản xuất và sử dụng insulin.

Vết thâm nám ở da cảnh báo về bệnh tiểu đường

Những dấu hiệu bệnh tiểu đường

Những dấu hiệu bệnh tiểu đường dễ nhận biết đến từ nguyên nhân lượng đường trong máu cao hơn mức bình thường. Đối với tiểu đường type 2, các biểu hiện có thể nhẹ hoặc khó nhận thấy. Một số người không biết mình mắc bệnh cho đến khi gặp phải tổn thương lâu dài do bệnh gây ra.

Dấu hiệu chung

Đói và mệt mỏi

• Sau khi thức ăn được thu nạp, cơ thể chuyển đổi thức ăn thành glucose – nguyên liệu để các tế bào sử dụng để tạo năng lượng. Tuy nhiên, tế bào còn cần insulin để hấp thụ glucose. Nếu cơ thể không sản xuất đủ hoặc nếu các tế bào kháng lại insulin do cơ thể tạo ra, glucose sẽ không thể đi vào và tạo năng lượng. Hệ quả, cơ thể rơi vào trạng thái đói và mệt mỏi hơn bình thường.

Đi tiểu thường xuyên và liên tục khát nước

• Người bình thường thường đi tiểu từ 4-7 lần trong 24 giờ, nhưng những người mắc bệnh đái tháo đường có thể đi tiểu nhiều hơn. Nguyên nhân, thông thường, cơ thể sẽ tái hấp thu glucose khi đi qua thận. Tuy nhiên, khi lượng đường trong máu tăng cao, thận có thể không làm tốt công đoạn này, cơ thể vì thế sẽ tạo ra nhiều nước tiểu hơn. Kết quả, người bị đái tháo đường sẽ đi tiểu thường xuyên hơn, kéo theo biểu hiện khát nước liên tục. Một vòng luẩn quẩn sẽ diễn ra: uống nhiều hơn và đi tiểu nhiều hơn. Đây được xem là dấu hiệu tiểu đường rõ ràng.

Khô miệng và ngứa da

• Vì cơ thể đang tập trung sử dụng chất lỏng để tạo ra nước tiểu, nên độ ẩm không đủ để dùng cho những bộ phận khác. Do đó, tình trạng mất nước và khô miệng có thể xảy ra. Da không được cung cấp nước sẽ trở nên khô, dễ kích ứng và ngứa ngáy.

Nhìn mờ

• Tình trạng thay đổi lượng chất lỏng trong cơ thể cũng là nguyên nhân khiến thủy tinh thể bị sưng lên. Biểu hiện này ảnh hưởng đến tầm nhìn khiến hình dạng của vật trở nên méo mó, suy giảm độ lấy nét.

Dễ bị nhiễm trùng và nhiễm nấm

• Cả nam và nữ mắc bệnh đái tháo đường đều có thể mắc phải các bệnh liên quan đến nhiễm trùng nấm men. Nấm men ăn glucose, vì vậy chúng sẽ phát triển nhanh ở người có mức đường cao. Nhiễm trùng có thể xảy ra ở những bộ phận có nếp gấp nhờ hai yếu tố ấm và ẩm như rãnh giữa các ngón tay, ngón chân; dưới ngực, trong hoặc xung quanh cơ quan sinh dục.

Vết loét hoặc vết cắt lâu lành

• Khi lượng đường trong máu cao diễn ra trong một thời gian dài có thể ảnh hưởng đến lưu lượng máu và gây tổn thương dây thần kinh. Điều này khiến cơ thể khó chữa lành vết thương.

Tê bì, mất cảm giác ở chân

• Cảm giác đau hay tê bì chân được xem là một biểu hiện rõ rệt nhất của tình trạng tổn thương thần kinh, nguyên nhân do glucose tăng cao trong máu. Tình trạng glucose tăng cao không chỉ ảnh hưởng đến tay chân mà còn ảnh hưởng đến các dây thần kinh khác của cơ thể như dây thần kinh cảm giác nóng, lạnh và đau; dây thần kinh vận động (bệnh lý thần kinh ngoại biên) hay dây thần kinh kiểm soát các hoạt động của dạ dày, nhịp đập của tim… (bệnh lý thần kinh tự chủ).

Sụt cân bất thường

• Khi không thể lấy năng lượng từ thức ăn, cơ thể sẽ bắt đầu “kích hoạt” quá trình đốt cháy cơ và chất béo để lấy năng lượng. Cân nặng có thể giảm dù bạn không thay đổi thực đơn dinh dưỡng.

Buồn nôn và nôn

• Khi cơ thể chuyển hóa chất béo để lấy năng lượng, một lớp hợp chất hữu cơ (ketone) sẽ được sản sinh. Những chất này có thể tích tụ trong máu, làm cho máu có tính axit. Khi tích tụ đến một mức nguy hiểm, nhiễm toan ceton do tiểu đường có thể xảy ra, có thể đe dọa tính mạng. Buồn nôn và nôn có thể được xem là biểu hiện của tình trạng nhiễm toan ceton. Người bệnh đái tháo đường có thể cần thực hiện xét nghiệm ketone thường xuyên theo chỉ định của bác sĩ.

Hơi thở có mùi lạ (giống mùi acetone hoặc trái cây chín

• Ở tiểu đường type 1, khi cơ thể đốt cháy mỡ thay vì glucose, sinh ra xeton trong máu, gây ra hơi thở có mùi đặc trưng.

Biểu hiện viêm nướu

• Người bệnh tiểu đường có hệ thống miễn dịch bị suy yếu, sức đề kháng của cơ thể trước vi khuẩn và vi rút bị giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và gây viêm nhiễm trong miệng và họng. Điều này khiến các vấn đề như viêm nướu, viêm họng, viêm lợi xảy ra thường xuyên.

Xuất hiện các vết thâm nám

• Ở bệnh nhân tiểu đường, insulin dư thừa không được sử dụng sẽ kích thích sản sinh của các tế bào da, kết quả là xuất hiện các mảng da sẫm màu, dày sừng và nhăn nheo tại các vùng da có nếp gấp như cổ, nách, háng...

Móng tay vàng và dễ gãy

• Móng tay giòn có màu vàng có thể là dấu hiệu của bệnh tiểu đường tiềm ẩn hoặc nhiễm trùng móng tay do nấm, tình trạng mà những người mắc bệnh tiểu đường dễ bị hơn. Nguyên nhân là do sự phân hủy collagen trong móng tay, bị ảnh hưởng bởi quá trình phân hủy đường.

Gặp vấn đề về giấc ngủ (khó ngủ, ngưng thở khi ngủ…)

Người mắc bệnh đái tháo đường thường có chất lượng giấc ngủ kém, bao gồm tình trạng khó đi vào giấc ngủ hoặc buồn ngủ. Một số ngủ quá nhiều, số khác lại gặp khó khăn để ngủ đủ giấc. Ngoài ra người đái tháo đường còn gặp phải một vài rắc rối đối với giấc ngủ, như:

Chứng ngưng thở khi ngủ. Đây là triệu chứng liên quan đến việc ngừng hoạt động thở trong khi ngủ. Ngưng thở khi ngủ dẫn đến nồng độ oxy trong máu thấp do đường hô hấp trên bị tắc nghẽn trong lúc ngủ, ngăn không khí đến phổi. Mức oxy trong máu xuống thấp cũng gây ảnh hưởng đến chức năng não và tim. Có đến 2/3 số người thừa cân bị mắc chứng ngưng thở khi ngủ.

Hội chứng này cũng làm thay đổi các giai đoạn của giấc ngủ. Một số nghiên cứu đã nhận thấy mối liên kết giữa tình trạng xáo trộn giấc ngủ với suy giảm hormone tăng trưởng. Hormone này vốn đảm nhiệm vai trò hỗ trợ quá trình tăng trưởng của cơ thể, sửa chữa tế bào và trao đổi chất. Khi rơi vào trạng thái suy giảm, hệ lụy kéo theo là tình trạng tăng mỡ toàn thân, hình thành mỡ bụng và khó tạo cơ. Ngoài ra, hội chứng ngưng thở khi ngủ cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh đái tháo đường và tình trạng kháng insulin xảy ra ở người bệnh.

• Bệnh lý thần kinh ngoại biên, hoặc tổn thương các dây thần kinh ở bàn chân và chân cũng là nguyên nhân khiến giấc ngủ bị gián đoạn. Tổn thương dây thần kinh này có thể gây mất cảm giác ở bàn chân hoặc các triệu chứng như ngứa ran, tê, rát và đau.
• Hội chứng chân không yên là một chứng rối loạn giấc ngủ với điểm đặc trưng là sự kích thích dữ dội ham muốn di chuyển chân, người bệnh khó có thể cưỡng lại cảm giác này. Rối loạn giấc ngủ này thường đi kèm với biểu hiện ngứa ran, tê, rát hoặc đau chân, khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ hoặc giấc ngủ không thể diễn ra.
• Hạ và tăng đường huyết cao. Cả hai tình trạng đường huyết này đều ảnh hưởng đến giấc ngủ của người bệnh đái tháo đường. Nếu tăng đường huyết khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, bất an, nóng nực thì hạ đường huyết gây cảm giác đói, chóng mặt, hoa mắt, vã mồ hôi. Những biểu hiện này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giấc ngủ hoặc khó khăn khi vào giấc.
• Ngủ ngáy. Tình trạng ngủ ngáy có thể đến từ nguyên nhân béo phì hoặc thu nạp nhiều chất béo. Béo phì làm tăng nguy cơ mắc phải tình trạng ngưng thở khi ngủ, tiểu đường loại 2, bệnh tim, tăng huyết áp, viêm khớp và đột quỵ.

Mệt mỏi là dấu hiệu của bệnh tiểu đường

Dấu hiệu của bệnh tiểu đường type 1

• Xuất hiện nhanh, đột ngột trong vài tuần.
• Sụt cân nhiều dù ăn nhiều.
• Khát nước dữ dội, đi tiểu liên tục.
• Dễ bị nhiễm trùng, nhiễm nấm.
• Hơi thở có mùi lạ (mùi acetone).
• Thường gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên hoặc người dưới 30 tuổi.

Dấu hiệu bệnh tiểu đường type 2

• Triệu chứng phát triển chậm, âm thầm trong nhiều năm.
• Mờ mắt, tê bì chân tay, hay bị chuột rút.
• Tăng cân hoặc khó giảm cân.
• Dễ bị viêm nhiễm da, nấm âm đạo, viêm đường tiết niệu.
• Huyết áp cao, rối loạn mỡ máu.
• Thường gặp ở người trên 40 tuổi, thừa cân, ít vận động.

Dấu hiệu bệnh tiểu đường thai kỳ

• Khát nước, tiểu nhiều hơn so với bình thường trong thai kỳ.
• Tăng cân nhanh nhưng vẫn thấy mệt mỏi.
• Thèm ăn nhiều đồ ngọt.
• Thai lớn hơn tuổi thai, nước ối nhiều hơn mức bình thường.
• Dễ bị nhiễm trùng âm đạo, nhiễm nấm.
• Phát hiện chủ yếu qua xét nghiệm đường huyết trong thai kỳ.

Các yếu tố nguy cơ dễ mắc tiểu đường

Nguy cơ mắc đái tháo đường loại 1

• Tiền sử gia đình có người mắc đái tháo đường.
• Nhiễm các virus gây bệnh có khả năng tấn công và phá hủy tế bào tiết insulin.
• Có sự hiện diện của các tự kháng thể tiểu đường.

Nguy cơ mắc đái tháo đường loại 2

• Tiền sử gia đình.
• Thừa cân, béo phì, lười vận động.
• Người trên 45 tuổi.
• Người đã từng mắc tiểu đường thai kỳ.
• Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
• Người bị cao huyết áp.
• Người có mức cholesterol và triglyceride cao.

Nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ

• Phụ nữ mang thai đôi.
• Tiền sử gia đình.
• Thừa cân, béo phì.
• Đã từng bị đái tháo đường thai kỳ trong lần mang thai trước.

Điều trị bệnh tiểu đường bằng Insulin

Cách điều trị bệnh tiểu đường

Tùy theo loại tiểu đường đang mắc và tình trạng bệnh cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng insulin hoặc các loại thuốc điều trị khác. Cụ thể:

Insulin

Tất cả người bệnh tiểu đường type 1 phải bổ sung insulin suốt đời. Thông thường, insulin được đưa vào cơ thể qua đường tiêm. Có nhiều loại insulin, gồm: insulin tác dụng ngắn, insulin tác dụng nhanh, insulin tác dụng trung bình, insulin tác dụng kéo dài và cực dài. Người bệnh phải sử dụng insulin ở dạng tiêm hoặc dùng bơm tiêm insulin tự động. Tùy theo tình trạng bệnh cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định loại insulin và liều lượng phù hợp cho người bệnh.

Các loại thuốc khác

Người bệnh tiểu đường type 2 có thể cần sử dụng insulin hoặc không, kèm theo một số loại thuốc khác. Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ liệt kê một số nhóm thuốc không chứa insulin, thường được lựa chọn cho người bệnh tiểu đường type 2 như:

• Thuốc đồng vận thụ thể (GLP-1).
• Thuốc ức chế kênh đồng vận chuyển natri – glucose 2 (SGLT2).
• Nhóm thuốc Sulfonylurea.
• Thuốc ức chế enzyme Dipeptidyl peptidase 4 (DPP-4).
• Metformin.
• Thiazolidinediones (TZD).

Các liệu pháp tự nhiên hỗ trợ điều trị tiểu đường tại nhà gồm:

• Giấm táo: theo thông tin từ bài báo của Nilgun H. Budak và các cộng sự (2014) cho thấy, giấm táo có tác dụng hạ đường huyết, tăng độ nhạy insulin. Một nghiên cứu năm 2020 trên chuột cũng cho thấy giấm táo giúp ngăn ngừa các rối loạn chuyển hóa, làm giảm lượng đường trong máu ở chuột có chế độ ăn nhiều calo.
• Quế: được cho là có thể cải thiện lượng đường trong máu bằng cách tăng độ nhạy insulin và làm chậm quá trình tiêu hóa, nhờ đó kiểm soát đường huyết không tăng cao sau khi ăn. Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn để chứng minh hiệu quả này.
• Hạt cỏ cà ri: một số bằng chứng cho thấy hạt cỏ cà ri có thể hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu, nhưng vẫn chưa có nhiều nghiên cứu về thực phẩm này.

Cách phòng ngừa bệnh tiểu đường

Với tiểu đường loại 1 do gen và di truyền gây nên thì khó có thể phòng ngừa, tuy nhiên, bạn có thể thực hiện một số nguyên tắc và lưu ý sau để có thể phòng ngừa bệnh tiểu đường loại 2 một cách hiệu quả:

• Duy trì một lối sống lành mạnh: Xây dựng một chế độ ăn cân đối, giàu chất xơ và ít đường, hạn chế đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn.
• Thực hiện hoạt động thể chất đều đặn: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày có thể giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện sự nhạy cảm của cơ thể đối với insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
• Duy trì cân nặng phù hợp: Nếu bạn bị thừa cân hoặc béo phì, giảm cân có thể giúp cải thiện sự nhạy cảm của cơ thể đối với insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Thực hiện một chế độ ăn cân đối kết hợp với hoạt động thể chất đều đặn có thể giúp bạn đạt được mục tiêu giảm cân.
• Theo dõi mức đường huyết: Đối với những người có nguy cơ cao hoặc đã có tiền sử gia đình về tiểu đường, kiểm tra mức đường huyết định kỳ có thể giúp phát hiện sớm các tín hiệu bất thường và can thiệp kịp thời.
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến mức đường huyết và sự nhạy cảm của cơ thể đối với insulin. Bạn có thể thực hiện các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, tập thể dục hoặc tham gia các hoạt động giải trí yêu thích.

Đến nay, y học vẫn chưa có cách chữa khỏi bệnh tiểu đường. Do đó, bất cứ ai cũng cần theo dõi sức khỏe và nhận ra sớm những dấu hiệu bệnh tiểu đường.

Song song với đó, cần có kế hoạch phòng ngừa bệnh tiểu đường thông qua những việc làm cụ thể: Giữ lượng đường trong máu càng gần mức bình thường càng tốt bằng cách cân bằng lượng thức ăn với thuốc và vận động. Duy trì mức cholesterol và chất béo trung tính (lipid) trong máu ở mức bình thường: tránh thêm đường và tinh bột đã qua chế biến, giảm thu nạp chất béo bão hòa và cholesterol. Kiểm soát huyết áp, không vượt quá 130/80. Làm chậm/ngăn chặn sự phát triển của các vấn đề sức khỏe liên quan đến bệnh tiểu đường.

Bên cạnh đó, người bệnh tiểu đường nên duy trì lịch khám, kiểm tra đường huyết và tầm soát biến chứng tiểu đường tại các cơ sở y tế, bệnh viện chuyên khoa.