5 Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 không thể bỏ qua

Tác giả: Trần Bình
Ngày cập nhật: 25 tháng 6 2025
Chia sẻ

Tiểu đường tuýp 2 là một trong những loại bệnh tiểu đường có ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 sẽ nhận thức được mức độ nghiêm trọng của bệnh và hỗ trợ trong việc phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả. Trong bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các yếu tố dẫn đến bệnh tiểu đường type 2 và những bí quyết giúp bạn giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

Tiểu đường tuýp 2 là gì và mức độ phổ biến

Tiểu đường tuýp 2 hay còn gọi là đái tháo đường tuýp 2, là một bệnh mãn tính trong đó cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (kháng insulin) hoặc không sản xuất đủ insulin để duy trì mức đường huyết bình thường. Insulin là một hormone do tuyến tụy tiết ra, giúp glucose từ thực phẩm đi vào tế bào để tạo năng lượng. 

Khi insulin hoạt động không hiệu quả, glucose tích tụ trong máu, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết. Nếu không kiểm soát tốt, tình trạng đường huyết cao kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho tim, thận, mắt, thần kinh và các cơ quan khác.

Tiểu đường tuýp 2 là loại bệnh với cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả

Tiểu đường tuýp 2 là loại bệnh với cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả

Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF) vào năm 2021, ước tính có khoảng 537 triệu người trưởng thành (20-79 tuổi) trên toàn thế giới đang sống chung với bệnh tiểu đường. Trong số đó, tiểu đường tuýp 2 chiếm tới 90-95% tổng số ca mắc. Con số này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng lên, đạt 643 triệu người vào năm 2030 và 783 triệu người vào năm 2045.

Tại Việt Nam, số người mắc bệnh tiểu đường đang ngày càng có xu hướng tăng nhanh chóng. Bệnh phổ biến ở người lớn tuổi, đang có dấu hiệu trẻ hóa, xuất hiện ở cả những người trẻ tuổi và trẻ em. Điều này đã đặt ra một thách thức lớn cho hệ thống y tế và đòi hỏi mỗi cá nhân cần phải chủ động hơn trong việc tìm hiểu và phòng ngừa bệnh tiểu đường.

Khi hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 là bước đầu tiên để có thể kiểm soát và phòng ngừa bệnh. Những yếu tố đó sẽ bao gồm cả yếu tố di truyền và có thể kiểm soát như lối sống.

5 Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2

Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả di truyền và lối sống. Dưới đây là các yếu tố hình thành gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2.

1. Di truyền và yếu tố gia đình

Tiểu đường tuýp 2 giống với tiểu đường tuýp 1 về cùng nguyên nhân gây bệnh tiểu đường là di truyền. Yếu tố này đóng vai trò rất quan trọng để xác định nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Nếu trong gia đình bạn có cha, mẹ, anh chị em mắc bệnh tiểu đường thì nguy cơ bạn cũng mắc bệnh sẽ cao hơn đáng kể so với người bình thường.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số gen có liên quan đến việc kiểm soát insulin hoặc chuyển hóa glucose sẽ làm tăng khả năng kháng insulin. Từ đó giảm sản xuất insulin hoặc tăng tích trữ mỡ bụng. Tất cả đều là các yếu tố góp phần vào sự phát triển của bệnh.

Tuy nhiên, di truyền không phải là yếu tố duy nhất chắc chắn sẽ mắc bệnh. Nó chỉ làm tăng nguy cơ. Lối sống và môi trường mới góp phần quyết định liệu các gen tiềm ẩn có được kích bệnh hay không. Điều này chứng minh được rằng hai anh chị em cùng có yếu tố di truyền nhưng một người mắc bệnh còn một người thì không. 

2. Chế độ ăn uống không lành mạnh

Chế độ ăn uống thiếu khoa học là việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, đồ uống có đường. Tất cả những loại đồ ăn, thức uống này là một trong những nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 hàng đầu. Chúng sẽ làm tăng đường huyết và gây áp lực cho tuyến tụy. 

  • Tiêu thụ quá nhiều đường và carbohydrate tinh chế: Khi ăn các loại thực phẩm như bánh ngọt, kẹo hoặc bánh mì trắng, gạo trắng thì lượng đường trong máu sẽ tăng vọt nhanh chóng.
  • Thực phẩm giàu chất béo không lành mạnh: Bao gồm như đồ ăn chiên rán, bơ thực vật, thịt đỏ nhiều mỡ. Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa sẽ làm tăng viêm nhiễm trong cơ thể và góp phần vào tình trạng kháng insulin. 
  • Thiếu chất xơ: Chất này có trong rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường vào máu, giữ cho đường huyết ổn định. Với chế độ ăn thiếu chất xơ sẽ làm tăng nguy cơ đường huyết tăng vọt sau bữa ăn.
  • Kích thước khẩu phần ăn lớn: Khi ăn quá nhiều, vượt quá nhu cầu năng lượng của cơ thể sẽ dẫn đến tăng cân và béo phì. Tình trạng thừa cân là một trong những yếu tố nguy cơ mạnh mẽ nhất của nguyên nhân gây bệnh tiểu đường type 2. Đặc biệt là mỡ nội tạng, tiết ra các chất gây viêm và hormone ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sử dụng insulin của cơ thể.

Chế độ ăn uống thiếu khoa học là nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2

Chế độ ăn uống thiếu khoa học là nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2

3. Lối sống ít vận động

Trong thời đại với sự phát triển của công nghệ, đa phần nhiều người đều dành phần lớn thời gian ngồi trước máy tính, điện thoại hoặc TV. Vì vậy mà lối sống ít vận động là một nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 rất phổ biến và trở thành tâm điểm đáng lo ngại hiện nay.

Khi cơ thể không hoạt động thường xuyên, các cơ bắp ít sử dụng glucose làm năng lượng, dẫn đến tích tụ đường trong máu. Ngồi quá lâu, ít tập thể dục hay có lối sống lười vận động sẽ làm tăng nguy cơ kháng insulin. Nếu tập thể dục thường xuyên thì cơ thể sẽ sử dụng glucose hiệu quả hơn để tạo năng lượng, từ đó làm giảm lượng đường trong máu. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), những người tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn đáng kể.

4. Tuổi tác

Tuổi tác là một yếu tố không thể kiểm soát trong nguyên nhân gây tiểu đường type 2. Nguy cơ mắc bệnh tăng lên theo độ tuổi, đặc biệt sau 45 tuổi. Khi cơ thể già đi, khối lượng cơ bắp có xu hướng giảm. Vì cơ bắp là nơi tiêu thụ glucose chính của cơ thể. Cơ bắp giảm thì khả năng hấp thụ glucose của cơ thể cũng giảm theo, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao.

Ngoài ra, người lớn tuổi có xu hướng tích tụ nhiều mỡ hơn, đặc biệt là mỡ bụng, ngay cả khi cân nặng tổng thể không thay đổi. Do mỡ bụng là yếu tố nguy cơ chính gây kháng insulin.

Mặc dù, bệnh tiểu đường tuýp 2 xuất hiện ở người lớn tuổi nhiều nhưng ngày nay đang có dấu hiệu ở những người trẻ hơn, thậm chí ở trẻ em. Nguyên nhân là do lối sống hiện đại và tỷ lệ béo phì gia tăng.

5. Các yếu tố sức khỏe khác

Ngoài các yếu tố trên, một số tình trạng sức khỏe và yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2:

  • Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Đây là một rối loạn nội tiết tố phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Phụ nữ mắc PCOS thường có tình trạng kháng insulin, tăng nguy cơ phát triển tiểu đường.
  • Tăng huyết áp và rối loạn lipid máu: Yếu tố này đi đôi với kháng insulin và tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Cả hai đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
  • Tiền tiểu đường: Giai đoạn tiền tiểu đường có đường huyết cao hơn bình thường nhưng chưa đủ để chẩn đoán tiểu đường. Vì thế mà nếu không được kiểm soát sẽ dễ tiến triển thành bệnh.
  • Căng thẳng: Stress kéo dài có thể làm tăng các hormone như cortisol, gây tăng đường huyết và góp phần vào tình trạng kháng insulin.
  • Tiểu đường thai kỳ: Phụ nữ từng bị tiểu đường thai kỳ (tiểu đường xuất hiện trong thời kỳ mang thai) có nguy cơ cao hơn rất nhiều mắc tiểu đường tuýp 2 sau này trong cuộc đời. Việc kiểm soát đường huyết trong thai kỳ và theo dõi sau sinh là cực kỳ quan trọng.

Xem thêm: Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường

Cách phòng ngừa bệnh tiểu đường tuýp 2 hiệu quả

Những nguyên nhân gây bệnh tiểu đường type 2 có thể được kiểm soát thông qua thay đổi lối sống. Sau đây là một số bí quyết hiệu quả để phòng ngừa bệnh:

Duy trì cân nặng hợp lý: Đây là một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì, việc giảm chỉ 5-7% trọng lượng cơ thể đã có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể trong việc cải thiện độ nhạy insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh.

Tăng cường vận động thể chất: Cố gắng dành ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần, giúp tăng độ nhạy insulin và kiểm soát đường huyết. Các bài tập như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc yoga đều mang lại hiệu quả.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Khi bạn có các yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình, thừa cân, huyết áp cao, hãy thường xuyên kiểm tra đường huyết theo khuyến nghị của bác sĩ. Phát hiện sớm tình trạng bệnh tiểu đường sẽ giúp điều chỉnh lối sống và can thiệp kịp thời để ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh.

Nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện và kiểm soát tiểu đường hiệu quả

Nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện và kiểm soát tiểu đường hiệu quả

Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên ăn những loại thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và trái cây ít đường. Chọn chất béo lành mạnh từ cá, quả bơ và các loại hạt. Tránh ăn đường và carbohydrate tinh chế. Đặc biệt là nên kiểm soát khẩu phần ăn hợp lý để tránh bị tăng cân. Ăn vừa đủ no, không ăn quá nhiều. Chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để tránh đường huyết tăng vọt.

Kiểm soát căng thẳng: Để quản lý tình trạng căng thẳng hiệu quả nên tham gia vào việc ngồi thiền, yoga, tập thể dục, dành thời gian cho sở thích hoặc trò chuyện với bạn bè, người thân.

Hạn chế rượu bia và bỏ thuốc lá: Uống rượu quá mức và hút thuốc sẽ làm tăng nguy cơ kháng insulin và các biến chứng liên quan đến tiểu đường. 

Kết luận

Tiểu đường tuýp 2 là một căn bệnh phức tạp với nhiều nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2 từ di truyền, lối sống ít vận động, chế độ ăn uống không lành mạnh đến các yếu tố sức khỏe khác. Khi hiểu rõ các nguyên tắc sẽ giúp bạn nhận diện nguy cơ, hỗ trợ trong việc xây dựng lối sống lành mạnh để phòng ngừa bệnh. Bằng cách duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục đều đặn, ăn uống khoa học, và kiểm tra sức khỏe định kỳ, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, sống khỏe mạnh hơn.

Nếu bạn hoặc người thân có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra kịp thời. Hoặc có thể tham khảo tại Thuốc Tiểu Đường, tại đây bạn sẽ được đọc những bài chia sẻ kiến thức bổ ích về bệnh tiểu đường.

Đánh giá bài viết
Bình luận của bạn
Đánh giá của bạn:
*
*
*
 Captcha

Số lần xem: 19

Nhà thuốc online chuyên thuốc kê toa và tư vấn chuyên sâu về bệnh tiểu đường

Địa chỉ: 313 đường Nguyễn Văn Công, Phường 3, Quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh

Tư vấn bệnh và đặt thuốc: 0916081800

Email: dsquang4.0@gmail.com

Website: www.thuoctieuduong.com

Metamed 2025