Đái tháo đường phụ thuộc insulin là gì? Nguy hiểm không nếu không điều trị?

Đái tháo đường phụ thuộc insulin còn được gọi là tiểu đường tuýp 1. Đây là một căn bệnh mãn tính, cơ thể không thể sản xuất đủ insulin để kiểm soát lượng đường trong máu. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin là gì? Nguy hiểm thế nào nếu không điều trị? Hãy tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.

Bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin là gì?

Bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin hay còn còn gọi là đái tháo đường tuýp 1, là một bệnh tự miễn. Có nghĩa là hệ miễn dịch của cơ thể, thay vì bảo vệ, thì lại tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin ở tuyến tụy. Insulin là một hormone vô cùng quan trọng, có vai trò trong việc giúp đường (glucose) từ máu đi vào các tế bào để tạo ra năng lượng. Khi cơ thể không sản xuất insulin từ bên ngoài vào cơ thể mỗi ngày. Chính vì lý do này mà nó được gọi là phụ thuộc insulin.
Khác với đái tháo đường tuýp 2, nơi cơ thể vẫn sản xuất insulin nhưng không sử dụng hiệu quả (kháng insulin), người mắc đái tháo đường phụ thuộc insulin hoàn toàn không có khả năng tự sản xuất hormone này. Vì vậy, để duy trì sự sống và kiểm soát đường huyết, họ bắt buộc phải tiêm insulin từ bên ngoài vào cơ thể mỗi ngày. 
Bệnh thường được chẩn đoán ở trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi, mặc dù nó có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào. Việc thiếu hụt insulin là nguyên nhân cốt lõi của căn bệnh này.

Bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin 

Nguyên nhân gây đái tháo đường phụ thuộc insulin

Bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin là một bệnh tự miễn. Tuy nhiên, nguyên nhân chính xác vì sao hệ miễn dịch lại tấn công tuyến tụy vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn. Các nhà khoa học tin rằng có sự kết hợp của nhiều yếu tố:

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc tiểu đường tuýp 1, bạn sẽ có nguy cơ cao hơn. Các gen nhất định được cho là có liên quan đến sự phát triển của bệnh.
• Yếu tố môi trường: Một số virus, như virus quai bị, coxsackie, hoặc virus Epstein-Barr, có thể kích hoạt phản ứng tự miễn ở những người có yếu tố di truyền. Ngoài ra, việc tiếp xúc với một số hóa chất độc hại hoặc thực phẩm nhất định cũng được xem xét.
• Hệ miễn dịch hoạt động sai lệch: Đây là cốt lõi của bệnh. Vì một lý do nào đó, hệ thống miễn dịch nhầm lẫn các tế bào beta sản xuất insulin của tuyến tụy với các tế bào ngoại lai và tiến hành tấn công. Khi một lượng lớn các tế bào này bị phá hủy, cơ thể không còn khả năng sản xuất insulin nữa.
• Sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố trên dẫn đến sự khởi phát của bệnh. Điều này giải thích tại sao nhiều người có gen di truyền nhưng không mắc bệnh, trong khi một số khác lại bị dù không có tiền sử gia đình.

Xem thêm: Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 1

Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh

Khi nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin vô cùng quan trọng. Nó giúp người bệnh được chẩn đoán và điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Các triệu chứng thường xuất hiện khá đột ngột và có thể tiến triển nhanh chóng:

• Khát nước nhiều: Khi đường huyết tăng cao, cơ thể cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa qua nước tiểu, khiến bạn cảm thấy khát liên tục.
• Đi tiểu nhiều: Đây là hệ quả của việc cơ thể đào thải đường. Bạn sẽ phải đi vệ sinh thường xuyên hơn, kể cả vào ban đêm.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Mặc dù ăn uống bình thường hoặc thậm chí ăn nhiều hơn, người bệnh vẫn sụt cân. Nguyên nhân là do cơ thể không thể sử dụng đường để tạo năng lượng, buộc phải đốt cháy mỡ và cơ.
• Đói nhiều: Các tế bào không nhận được năng lượng từ đường, dẫn đến cảm giác đói liên tục và thèm ăn.
• Mệt mỏi và uể oải: Thiếu năng lượng do đường không được hấp thụ vào tế bào khiến người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống.
• Nhìn mờ: Đường huyết cao làm thay đổi dịch lỏng trong mắt, gây mờ mắt tạm thời.
• Vết thương lâu lành: Đường huyết cao làm suy giảm chức năng miễn dịch và tuần hoàn máu, khiến vết thương khó lành và dễ bị nhiễm trùng.

Đái tháo đường phụ thuộc insulin có nguy hiểm không nếu không điều trị?

Đái tháo đường phụ thuộc insulin có nguy hiểm không? Câu trả lời là rất nguy hiểm. Khi không điều trị hoặc quản lý kém đái tháo đường phụ thuộc insulin có thể dẫn đến hàng loạt các biến chứng nghiêm trọng, cả cấp tính lẫn mãn tính. Đây là lý do tại sao câu hỏi tiểu đường phụ thuộc insulin có nguy hiểm không luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt.

1. Nhiễm toan ceton 

Nhiễm toan ceton là một trong những biến chứng cấp tính và nguy hiểm nhất của đái tháo đường tuýp 1. Khi cơ thể không có đủ insulin để sử dụng glucose làm năng lượng, nó sẽ chuyển sang đốt cháy chất béo. Quá trình này tạo ra các chất gọi là ceton, một loại axit có hại. Khi nồng độ ceton tăng cao trong máu, nó sẽ làm thay đổi độ pH của máu, gây ra tình trạng toan hóa.
Các triệu chứng của DKA bao gồm: buồn nôn, nôn mửa, đau bụng dữ dội, hơi thở có mùi trái cây (do ceton), thở nhanh và sâu. Nếu không được cấp cứu kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến hôn mê và tử vong. DKA thường xảy ra khi người bệnh quên tiêm insulin, tiêm không đủ liều, hoặc trong giai đoạn khởi phát của bệnh.

2. Hạ đường huyết

Hạ đường huyết xảy ra khi nồng độ glucose trong máu xuống quá thấp, thường dưới 70 mg/dL (3.9 mmol/L). Biến chứng này thường gặp ở những người đang điều trị bằng insulin, đặc biệt khi họ tiêm quá liều, bỏ bữa hoặc ăn ít hơn bình thường, hoặc vận động thể chất quá sức mà không điều chỉnh liều insulin.
Các dấu hiệu của hạ đường huyết bao gồm: tim đập nhanh, run rẩy, đổ mồ hôi, chóng mặt, đói cồn cào, lú lẫn, thay đổi tâm trạng, hoặc thậm chí là mất ý thức. Nếu không được xử lý ngay bằng cách ăn/uống một lượng nhỏ đường hoặc carbohydrate, tình trạng này có thể gây co giật, hôn mê và tử vong.

3. Tổn thương tim mạch

Đường huyết cao kéo dài sẽ làm tổn thương và xơ cứng các mạch máu, làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, đau tim và đột quỵ. Người bệnh đái tháo đường có nguy cơ mắc các bệnh này cao hơn người bình thường và thường xảy ra ở độ tuổi sớm hơn. Quản lý đường huyết, huyết áp và cholesterol là vô cùng quan trọng để phòng ngừa biến chứng này.

4. Tổn thương thận 

Đường huyết cao liên tục gây áp lực lên các mạch máu nhỏ (tiểu cầu thận) trong thận, làm tổn thương chúng. Theo thời gian, thận sẽ mất dần khả năng lọc máu hiệu quả. Tình trạng này được gọi là bệnh thận do tiểu đường và là nguyên nhân hàng đầu gây suy thận giai đoạn cuối. Khi đó, người bệnh sẽ phải phụ thuộc vào việc chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

5. Tổn thương mắt 

Đường huyết cao làm tổn thương các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng võng mạc ở phía sau mắt. Đây là một biến chứng nghiêm trọng và phổ biến, được gọi là bệnh võng mạc tiểu đường. Ban đầu, bệnh có thể không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến mờ mắt, nhìn thấy đốm đen, bong võng mạc và thậm chí là mù lòa vĩnh viễn. Việc khám mắt định kỳ là điều bắt buộc đối với người bệnh đái tháo đường.

6. Tổn thương thần kinh 

Tăng đường huyết lâu ngày gây tổn thương các sợi thần kinh, đặc biệt là ở chân và tay, dẫn đến tình trạng tê bì, ngứa ran, đau nhức hoặc mất cảm giác. Tình trạng này được gọi là bệnh thần kinh ngoại biên. Khi không còn cảm nhận được đau đớn, người bệnh dễ bị chấn thương, bỏng hoặc vết loét ở chân mà không hay biết.

Biến chứng tiểu đường gây viêm loét chân

7. Tổn thương bàn chân

Tổn thương bàn chân là hậu quả của cả tổn thương thần kinh và tuần hoàn máu kém. Vết thương ở chân, dù nhỏ, cũng rất khó lành và dễ bị nhiễm trùng do đường huyết cao tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Nếu nhiễm trùng không được điều trị kịp thời, nó có thể lan rộng và gây hoại tử, dẫn đến việc phải cắt cụt chi để bảo toàn tính mạng. Đây là một biến chứng rất đáng sợ và thường gặp ở những người quản lý đường huyết kém.

Xem thêm: Bệnh tiểu đường tuýp 1

Cách kiểm soát bệnh đái tháo đường phụ thuộc Insulin

Mặc dù là một bệnh mãn tính và không thể chữa khỏi hoàn toàn, bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin hoàn toàn có thể được kiểm soát tốt để người bệnh có một cuộc sống bình thường và khỏe mạnh. Dưới đây là những bí quyết quan trọng:

1. Điều trị bằng insulin 

Người mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 phải điều trị bằng insulin suốt đời. Vì tuyến tụy không còn khả năng sản xuất insulin, người bệnh bắt buộc phải tiêm insulin từ bên ngoài vào cơ thể để duy trì mức đường huyết ổn định.

Có nhiều loại insulin khác nhau, từ insulin tác dụng nhanh (bắt đầu hoạt động sau vài phút, dùng trước bữa ăn), insulin tác dụng ngắn, đến insulin tác dụng trung gian và insulin tác dụng dài (giúp duy trì đường huyết nền suốt 24 giờ). Bác sĩ sẽ dựa vào lối sống, thói quen ăn uống và mức đường huyết của bạn để xây dựng một phác đồ tiêm insulin cá nhân hóa. Một số người cần tiêm insulin nhiều lần trong ngày, trong khi những người khác có thể sử dụng bơm insulin tự động để cung cấp insulin liên tục. Việc tiêm insulin đúng kỹ thuật rất quan trọng. Bạn cần học cách chọn vị trí tiêm thích hợp (bụng, đùi, cánh tay), xoay vòng vị trí tiêm để tránh chai cứng da và tiêm đúng liều lượng. Các chuyên gia y tế sẽ hướng dẫn bạn chi tiết về cách sử dụng bút tiêm hoặc bơm tiêm.

Điều trị tiểu đường bằng insulin

2. Kiểm soát chế độ ăn uống

Chế độ ăn đóng vai trò trong việc kiểm soát đường huyết. Nguyên tắc cơ bản là cân bằng lượng carbohydrate (đường, tinh bột) nạp vào với liều lượng insulin đã tiêm. Bạn nên lập kế hoạch bữa ăn rõ ràng và chia nhỏ bữa ăn:

Lập kế hoạch bữa ăn:

• Tính toán Carbohydrate: Đây là một kỹ năng quan trọng. Bạn cần học cách tính lượng carbohydrate trong mỗi bữa ăn để tiêm liều insulin phù hợp. Ví dụ, nếu bạn ăn một bữa nhiều tinh bột, bạn sẽ cần tiêm nhiều insulin hơn.
• Thực phẩm nên ưu tiên: Tăng cường rau xanh, trái cây ít đường (dâu tây, bưởi), ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch), protein nạc (thịt gà, cá) và chất béo lành mạnh (quả bơ, các loại hạt).
• Hạn chế: Các loại carbohydrate đơn giản và đường tinh luyện có trong nước ngọt, bánh kẹo, đồ ăn nhanh. Những thực phẩm này làm đường huyết tăng vọt rất nhanh, gây khó khăn cho việc kiểm soát.

Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn ba bữa chính lớn, bạn có thể chia thành nhiều bữa nhỏ hơn trong ngày. Điều này giúp đường huyết không bị tăng đột ngột và duy trì năng lượng ổn định.

3. Tham gia các hoạt động thể chất

Tập thể dục không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện độ nhạy của cơ thể với insulin. Khi bạn vận động, cơ bắp sẽ sử dụng glucose làm năng lượng, giúp giảm mức đường huyết.

• Loại hình và thời gian: Bạn có thể chọn bất kỳ hình thức vận động nào mình yêu thích như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe, hoặc yoga. Tốt nhất là tập thể dục đều đặn, khoảng 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày trong tuần.

• Lưu ý an toàn: Hãy luôn kiểm tra đường huyết trước và sau khi tập. Nếu bạn có kế hoạch tập thể dục cường độ cao, hãy trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều insulin hoặc ăn thêm một chút carbohydrate để tránh bị hạ đường huyết. Luôn mang theo một món đồ ăn nhẹ có đường (như kẹo hoặc nước trái cây) phòng trường hợp đường huyết xuống thấp.

4. Theo dõi đường huyết thường xuyên

Khi theo dõi đường huyết thường xuyên sẽ giúp bạn biết mức đường huyết hiện tại và hiểu cách cơ thể phản ứng với thức ăn, vận động và insulin.

• Tần suất: Tùy thuộc vào phác đồ điều trị, bạn có thể cần đo đường huyết nhiều lần trong ngày (trước và sau bữa ăn, trước khi đi ngủ, sau khi vận động).

• Thiết bị: Sử dụng máy đo đường huyết cá nhân (glucometer) hoặc các thiết bị theo dõi đường huyết liên tục (CGM) giúp bạn có cái nhìn toàn diện về sự thay đổi đường huyết trong ngày và đêm.

Kết Luận

Bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin là một bệnh lý mãn tính đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ và suốt đời. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đúng đắn về bệnh đái tháo đường phụ thuộc insulin là gì, nguyên nhân, dấu hiệu và những nguy hiểm tiềm tàng, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt tình trạng của mình. Tiểu đường phụ thuộc insulin có nguy hiểm không? Chắc chắn là nguy hiểm nếu không được điều trị, nhưng với phác đồ điều trị bằng insulin, chế độ ăn uống khoa học và lối sống lành mạnh, người bệnh có thể sống một cuộc sống gần như bình thường, hạn chế tối đa các biến chứng.