Bệnh tiểu đường tuýp 1 là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiểu đường tuýp 1 chiếm khoảng 5-10% tổng số ca mắc bệnh tiểu đường trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, dù chưa có con số chính xác nhưng tỷ lệ trẻ em được chẩn đoán mắc tiểu đường type 1 đang có xu hướng tăng dần trong những năm gần đây. Đây là một căn bệnh mãn tính liên quan đến hệ miễn dịch, có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sản xuất insulin của cơ thể. Tiểu đường type 1 không giống với tiểu đường tuýp 2, bệnh này thường khởi phát ở tuổi trẻ và cần phải quản lý suốt đời. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị bệnh hiệu quả.

Bệnh tiểu đường tuýp 1 là gì? Nặng hay nhẹ

Tiểu đường tuýp 1 là một bệnh rối loạn chuyển hóa, khi tế bào beta trong tuyến tụy bị hệ miễn dịch tấn công và phá hủy, dẫn đến việc không thể sản xuất insulin. Điều này khiến glucose (đường) tích tụ trong máu thay vì được chuyển hóa làm năng lượng.

So với tiểu đường tuýp 2, tiểu đường type 1 thường được coi là nghiêm trọng hơn vì tuyến tụy hoàn toàn không thể sản xuất insulin - hormone thiết yếu giúp điều hòa đường huyết. Người bệnh bắt buộc phải tiêm insulin mỗi ngày để duy trì sự sống.

Bênh cạnh đó, việc kiểm soát đường huyết ở loại này cũng khó khăn và dễ biến động nhiều hơn, đòi hỏi người bệnh phải thường xuyên theo dõi đường huyết, ăn uống và vận động khoa học. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), nếu không được kiểm soát tốt, tiểu đường type 1 có thể sẽ gây ra các biến chứng nặng như tổn thương thận, mắt, thần kinh, tim mạch. 

Tiểu đường tuýp 1 là bệnh tự miễn, cơ thể không sản xuất insulin

Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 1

Nguyên nhân chính xác của tiểu đường tuýp 1 vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các yếu tố sau được xem là góp phần gây bệnh:

• Yếu tố di truyền: Những người có người thân mắc tiểu đường loại 1 có nguy cơ cao hơn. Một số gen liên quan đến hệ miễn dịch có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.
• Yếu tố tự miễn: Hệ miễn dịch nhầm lẫn tấn công các tế bào beta trong tuyến tụy, phá hủy khả năng sản xuất insulin.
• Yếu tố môi trường: Virus (như virus Coxsackie hoặc rubella), chế độ ăn uống hoặc tiếp xúc với một số độc tố có thể kích hoạt phản ứng tự miễn ở những người có nguy cơ di truyền.
• Tuổi tác: Tiểu đường loại 1 này thường xuất hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhưng người lớn cũng có thể mắc bệnh.

Xem thêm: Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường

Dấu hiệu nhận biết bệnh tiểu đường type 1

Nhận biết sớm các dấu hiệu của tiểu đường tuýp 1 là yếu tố rất quan trọng để điều trị kịp thời. Sau đây là một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Khát nước và đi tiểu thường xuyên: Cơ thể cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa qua nước tiểu, dẫn đến mất nước và cảm giác khát liên tục.
• Mệt mỏi và yếu ớt: Thiếu insulin khiến cơ thể không thể sử dụng glucose làm năng lượng, gây ra tình trạng mệt mỏi.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Cơ thể bắt đầu phân hủy mỡ và cơ bắp để tạo năng lượng, dẫn đến giảm cân nhanh chóng.
• Đói liên tục: Do glucose không được chuyển hóa đúng cách, người bệnh có thể cảm thấy đói dù ăn nhiều.
• Mờ mắt: Đường huyết cao có thể làm tổn thương các mạch máu ở mắt, gây mờ mắt tạm thời.
• Nhiễm trùng tái phát: Ví dụ như nhiễm nấm hoặc nhiễm trùng da, do hệ miễn dịch suy yếu.

Các triệu chứng bệnh đái tháo đường type 1 thường xuất hiện đột ngột và nặng hơn so với tiểu đường tuýp 2. Nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu trên, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức để được kiểm tra và chữa trị kịp thời.

Biến chứng nguy hiểm của tiểu đường tuýp 1

Nếu không được kiểm soát đúng cách, tiểu đường tuýp 1 có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể:

Biến chứng cấp tính

Biến chứng cấp tính của tiểu đường là những phản ứng xảy ra nhanh chóng và có thể ảnh hưởng đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Biến chứng này thường liên quan đến sự mất cân bằng nghiêm trọng về đường huyết hoặc sự thiếu hụt insulin trong thời gian ngắn.

• Hạ đường huyết: Xảy ra khi lượng đường trong máu giảm quá thấp do sử dụng insulin quá liều hoặc bỏ bữa.
• Nhiễm toan ceton do tiểu đường (DKA): Thiếu insulin khiến cơ thể phân hủy chất béo, tạo ra ceton, gây nguy cơ hôn mê hoặc tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Biến chứng mãn tính

Biến chứng mãn tính thường phát triển âm thầm qua nhiều năm do đường huyết không được kiểm soát tốt. Loại này sẽ gây ra hậu quả đến nhiều cơ quan và có thể làm suy giảm chất lượng sống nghiêm trọng.

• Bệnh tim mạch: Đường huyết cao làm tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
• Tổn thương thận: Gây suy thận hoặc bệnh thận mãn tính.
• Tổn thương mắt: Bệnh võng mạc tiểu đường có thể dẫn đến mù lòa.
• Tổn thương thần kinh: Gây tê bì, đau hoặc mất cảm giác ở tay chân.
• Nhiễm trùng: Người bệnh dễ bị nhiễm trùng da, nướu hoặc đường tiết niệu.

Biến chứng tiểu đường gây loét da

Chẩn đoán bệnh tiểu đường type 1 như thế nào?

Chẩn đoán bệnh tiểu đường thường dựa trên các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm đường huyết lúc đói (FPG): Đường huyết ≥ 126 mg/dL (7.0 mmol/L) sau 8 giờ không ăn uống là dấu hiệu của tiểu đường.
• Xét nghiệm HbA1c: Mức HbA1c ≥ 6.5% cho thấy đường huyết trung bình cao trong 2-3 tháng qua.
• Xét nghiệm đường huyết ngẫu nhiên: Đường huyết ≥ 200 mg/dL (11.1 mmol/L) kèm triệu chứng điển hình (khát, tiểu nhiều, sụt cân).
• Xét nghiệm tự kháng thể: Phát hiện các kháng thể liên quan đến bệnh tự miễn, giúp phân biệt tiểu đường type 1 và type 2
• Xét nghiệm ceton: Kiểm tra ceton trong máu hoặc nước tiểu để phát hiện nguy cơ nhiễm toan ceton.

Cách điều trị tiểu đường tuýp 1 hiệu quả

Bệnh tiểu đường không thể chữa khỏi, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả thông qua các phương pháp sau:

• Liệu pháp insulin: Đây là phương pháp điều trị chính, Insulin được tiêm qua bút tiêm, kim tiêm hoặc bơm insulin. Các loại insulin phổ biến bao gồm:

Insulin tác dụng nhanh (dùng trước bữa ăn).

Insulin tác dụng kéo dài (duy trì đường huyết ổn định suốt cả ngày).

Bút tiêm tiểu đường 

• Theo dõi đường huyết: Người bệnh cần đo đường huyết thường xuyên (bằng máy đo cá nhân hoặc thiết bị theo dõi liên tục) để điều chỉnh liều insulin phù hợp.
• Chế độ ăn uống: Ăn uống cân bằng, kiểm soát lượng carbohydrate, ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, ít đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục: Vận động giúp cải thiện độ nhạy insulin, nhưng cần theo dõi đường huyết để tránh hạ đường huyết.
• Hỗ trợ tâm lý: Sống chung với tiểu đường có thể gây căng thẳng. Tư vấn tâm lý hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ giúp người bệnh quản lý bệnh tốt hơn.
• Theo dõi y tế định kỳ: Kiểm tra mắt, thận, tim mạch và bàn chân thường xuyên để phát hiện sớm các biến chứng.

Ngoài ra, các nghiên cứu gần đây đang phát triển các phương pháp mới như liệu pháp miễn dịch hoặc cấy ghép tế bào beta, nhưng hiện chưa được ứng dụng rộng rãi.

Kết luận

Tiểu đường tuýp 1 là một bệnh lý phức tạp nhưng có thể kiểm soát được nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách. Chỉ cần hiểu rõ dấu hiệu, nguyên nhân, biến chứng và các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường sẽ giúp người bệnh duy trì chất lượng cuộc sống tốt. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân mắc bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.