Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường và cách phòng tránh hiệu quả

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường là tình trạng xảy ra đột ngột, gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Do đó, người bệnh cần nắm rõ các loại biến chứng và cách phòng tránh để duy trì sức khỏe ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bài viết dưới đây sẽ mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về các biến chứng cấp tính của bệnh đái tháo đường.

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường là gì?

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường là những tình trạng rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng, xảy ra trong thời gian ngắn và thường do sự dao động bất thường của nồng độ glucose (đường) trong máu. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện và tử vong ở bệnh nhân tiểu đường. Các biến chứng này có thể xuất hiện đột ngột, với các triệu chứng từ nhẹ đến nặng và cần được cấp cứu y tế ngay lập tức.
Nguyên nhân chính dẫn đến các biến chứng cấp tính này là sự mất cân bằng giữa lượng insulin trong cơ thể và lượng glucose nạp vào. Điều này có thể xảy ra khi người bệnh ăn uống không đúng cách, dùng thuốc không đều đặn, tập thể dục quá sức, hoặc do các yếu tố bên ngoài như nhiễm trùng, căng thẳng.

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường

Các biến chứng cấp tính thường gặp của bệnh tiểu đường

Các biến chứng cấp tính có thể xảy ra ở cả bệnh nhân tiểu đường type 1 và type 2. Mức độ nặng nhẹ tùy thuộc vào cơ địa, tình trạng bệnh cũng như cách kiểm soát đường huyết. Dưới đây là những biến chứng thường gặp nhất:

1. Hạ đường huyết

Hạ đường huyết đột ngột là một tình trạng nguy hiểm khi lượng đường trong máu giảm xuống quá thấp, thường dưới mức 70 mg/dL. Nguyên nhân chủ yếu thường do dùng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết vượt quá nhu cầu cơ thể so với lượng thức ăn nạp vào. Ngoài ra, việc bỏ bữa, ăn uống không điều độ hoặc hoạt động thể lực quá sức mà không bổ sung năng lượng kịp thời cũng dễ dẫn đến tình trạng này.
Các dấu hiệu của hạ đường huyết thường xuất hiện nhanh chóng, gây khó chịu và nguy hiểm cho người bệnh. Triệu chứng có thể bao gồm: run rẩy, vã mồ hôi, tim đập nhanh, cảm giác đói cồn cào, đau đầu, choáng váng. Nếu không được xử trí sớm, hạ đường huyết có thể diễn tiến nặng hơn gây co giật, rối loạn ý thức hoặc hôn mê. Vì vậy, việc nhận biết sớm và xử lý kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa biến chứng.

2. Tăng đường huyết

Tăng đường huyết nghiêm trọng xảy ra khi lượng glucose trong máu tăng cao vượt ngưỡng kiểm soát. Lúc này, cơ thể sẽ cố gắng đào thải lượng đường dư thừa qua nước tiểu, khiến người bệnh đi tiểu nhiều lần. Hệ quả là mất nước và rối loạn điện giải, từ đó xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo tình trạng hôn mê do tăng đường huyết.
Các triệu chứng ban đầu thường khá âm thầm nhưng sẽ dần trở nên nặng nề nếu không được xử lý. Người bệnh có thể gặp phải: khát nước dữ dội, đi tiểu thường xuyên, cơ thể mệt mỏi kiệt sức và thở gấp.
Trong tình huống nặng, khi cơ thể không đủ khả năng cung cấp oxy cho não, người bệnh có thể mất ý thức và rơi vào hôn mê. Đây là một tình trạng cấp cứu y khoa, cần được can thiệp ngay lập tức để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

Tăng đường huyết xuất hiện triệu chứng khát nước liên tục

3. Nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton do đái tháo đường (Diabetic Ketoacidosis – DKA) là một biến chứng cấp tính nguy hiểm, thường gặp nhất ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể thiếu hụt insulin nghiêm trọng, khiến glucose không thể được chuyển hóa thành năng lượng cho tế bào. Thay vào đó, cơ thể buộc phải đốt cháy chất béo để tạo năng lượng và hậu quả là sinh ra một lượng lớn ceton tích tụ trong máu, làm cho máu trở nên tiến hóa.
Các triệu chứng của DKA thường xuất hiện nhanh và tiến triển nặng nếu không can thiệp kịp thời. Người bệnh có thể gặp: buồn nôn, nôn ói, đau bụng, nhịp thở nhanh và sâu, hơi thở có mùi trái cây đặc trưng do ceton. Trong những trường hợp nghiêm trọng, DKA có thể dẫn đến rối loạn ý thức, hôn mê hoặc thậm chí đe dọa tính mạng.

4. Tình trạng tăng thẩm thấu máu

Hội chứng tăng áp lực thẩm thấu máu (Hyperglycemic Hyperosmolar Syndrome – HHS) là một biến chứng cấp tính nghiêm trọng của tiểu đường, thường xảy ra khi đường huyết tăng cao nhưng không kèm theo hoặc chỉ có rất ít ceton trong máu và nước tiểu. Đặc điểm điển hình của HHS là rối loạn ý thức (bệnh nhân có thể lơ mơ, lú lẫn hoặc hôn mê) cùng với tình trạng áp lực thẩm thấu máu hiệu quả trên 320 mOsm/L và đường huyết vượt ngưỡng 600 mg/dL.
Cơ chế bệnh sinh của HHS được xem như một vòng luẩn quẩn: đường huyết tăng cao → đi tiểu nhiều → mất nước → máu cô đặc → đường huyết càng tăng thêm. Khi đường huyết càng cao, cơ thể càng nỗ lực đào thải qua nước tiểu, và chính quá trình này lại khiến tình trạng mất nước và rối loạn điện giải nghiêm trọng hơn.
Các biểu hiện thường gặp của HHS gồm: tiểu nhiều, khát nước liên tục, ăn nhiều nhưng sụt cân, cơ thể mệt mỏi kiệt sức, rối loạn tri giác, thậm chí hôn mê. Đây là một tình trạng cấp cứu y khoa nguy hiểm tính mạng, cần được đưa vào bệnh viện để điều trị ngay. Phác đồ điều trị thường bao gồm: truyền dịch bù nước, dùng insulin liều thấp, kiểm soát điện giải và theo dõi sát trong môi trường hồi sức.

Xem thêm: Hậu quả của bệnh tiểu đường

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường nguy hiểm thế nào?

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời. Hạ đường huyết nặng có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, hôn mê và tử vong. Nhiễm toan ceton và HHS có thể dẫn đến suy thận cấp, phù não, rối loạn điện giải nghiêm trọng và tử vong.
Ngay cả khi được cứu chữa kịp thời, những biến chứng này vẫn có thể để lại di chứng lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, việc phòng ngừa luôn là ưu tiên hàng đầu.

Cách phòng tránh biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường

Để giảm thiểu rủi ro và kiểm soát tốt bệnh tiểu đường, việc xây dựng một chiến lược phòng ngừa và quản lý toàn diện là điều cần thiết. Một số biện pháp quan trọng bao gồm:

• Kiểm soát đường huyết chặt chẽ: Duy trì mức đường huyết ổn định là yếu tố then chốt để ngăn ngừa các biến chứng cấp tính. Người bệnh cần tuân thủ kế hoạch điều trị của bác sĩ, bao gồm: chế độ ăn khoa học (giàu chất xơ, ít đường, hạn chế tinh bột nhanh), tập luyện đều đặn và theo dõi chỉ số đường huyết thường xuyên. Việc sử dụng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết cũng cần được điều chỉnh theo đúng chỉ định.
• Duy trì cân nặng hợp lý và vận động thường xuyên: Kiểm soát cân nặng giúp cơ thể nhạy cảm hơn với insulin, hỗ trợ việc điều hòa đường huyết. Tập thể dục không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, mà còn góp phần giảm nguy cơ hạ đường huyết và hôn mê do tăng đường huyết.
• Thay đổi lối sống lành mạnh: Người bệnh nên điều chỉnh thói quen hằng ngày: ăn uống cân bằng, hạn chế đồ ngọt và chất béo bão hòa, tránh hút thuốc, hạn chế rượu bia. Những thay đổi này không chỉ giúp kiểm soát tiểu đường mà còn bảo vệ sức khỏe tổng thể.
• Khám sức khỏe định kỳ và theo dõi y tế: Việc kiểm tra đường huyết và các chỉ số liên quan một cách định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm bất thường để kịp thời xử trí. Đồng thời, tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ giúp cập nhật phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng từng giai đoạn.

Duy trì cân nặng hợp lý để ngừa biến chứng tiểu đường

Xem thêm: Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng

Kết luận

Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường là mối nguy hiểm tiềm ẩn có thể xảy ra bất cứ lúc nào nếu người bệnh không kiểm soát tốt đường huyết. Nhận biết sớm các dấu hiệu hạ đường huyết, tăng đường huyết, nhiễm toan ceton hay tình trạng tăng thẩm thấu máu sẽ giúp bệnh nhân và gia đình kịp thời xử lý, tránh nguy cơ tử vong. Quan trọng hơn hết, việc tuân thủ phác đồ điều trị, duy trì lối sống lành mạnh và tái khám định kỳ là chìa khóa để phòng tránh hiệu quả những biến chứng nguy hiểm này.