Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng và cách phòng ngừa hiệu quả

Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng là câu hỏi khiến rất nhiều người bệnh lo lắng. Bởi lẽ, tiểu đường không chỉ gây rối loạn đường huyết mà còn tiềm ẩn hàng loạt biến chứng nguy hiểm nếu không kiểm soát tốt. Tuy nhiên, thời gian xuất hiện biến chứng ở mỗi người không giống nhau, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chế độ sinh hoạt, điều trị, mức độ bệnh. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết quá trình hình thành biến chứng, dấu hiệu cảnh báo và cách phòng ngừa hiệu quả để người bệnh sống khỏe, sống lâu hơn với tiểu đường.

Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng

Thời gian xuất hiện biến chứng ở bệnh tiểu đường không giống nhau giữa từng người, bởi còn phụ thuộc vào mức độ kiểm soát đường huyết, lối sống và tình trạng sức khỏe tổng thể. Nhìn chung, biến chứng thường hình thành sau một khoảng thời gian dài sống chung với bệnh.
Trong y học, biến chứng bệnh tiểu đường được chia thành 2 nhóm chính: biến chứng cấp tính và biến chứng mạn tính.

• Biến chứng cấp tính: Đây là những vấn đề sức khỏe xảy ra đột ngột, có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào, từ lúc mới phát hiện bệnh cho đến khi đã mắc nhiều năm. Như: hạ đường huyết, tăng đường huyết, nhiễm toan ceton do tiểu đường… Những tình huống này cần được xử trí kịp thời vì có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Biến chứng mạn tính: Thường diễn tiến âm thầm và kéo dài. Các nghiên cứu cho thấy biến chứng mạn tính thường bộc lộ rõ rệt sau 5–10 năm kể từ khi phát hiện tiểu đường. Tuy nhiên, với những trường hợp chẩn đoán muộn, tức bệnh đã tồn tại nhiều năm nhưng chưa được phát hiện, người bệnh có thể đối mặt với biến chứng ngay từ thời điểm mới biết mình mắc bệnh.

Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng

Những biến chứng thường gặp của bệnh tiểu đường

Biến chứng tiểu đường có thể được chia thành hai nhóm chính: biến chứng cấp tính và biến chứng mãn tính.

Biến chứng cấp tính 

Biến chứng cấp tính là những biến chứng nguy hiểm, cần được cấp cứu kịp thời nếu không có thể đe dọa đến tính mạng.

• Hạ đường huyết: Xảy ra khi đường huyết giảm xuống dưới 3,9 mmol/L (70 mg/dL). Nguyên nhân có thể do dùng thuốc quá liều, ăn không đủ, hoặc vận động quá sức. Các triệu chứng bao gồm run rẩy, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, chóng mặt, lú lẫn và có thể dẫn đến hôn mê.
• Tăng đường huyết đột ngột: Do bỏ thuốc, ăn quá nhiều, căng thẳng hoặc nhiễm trùng.
• Nhiễm toan ceton: Biến chứng nghiêm trọng, thường gặp ở tiểu đường tuýp 1. Cơ thể thiếu insulin, phải đốt cháy chất béo để lấy năng lượng, tạo ra các chất độc gọi là ceton. Triệu chứng gồm buồn nôn, nôn, đau bụng, hơi thở có mùi trái cây.
• Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu: Thường gặp ở tiểu đường tuýp 2, do đường huyết tăng rất cao, cơ thể mất nước nghiêm trọng.

Biến chứng mãn tính

Đây là các biến chứng nguy hiểm, xảy ra sau thời gian dài đường huyết không ổn định, gây tổn thương vĩnh viễn cho nhiều cơ quan.

• Biến chứng tim mạch: Đây là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người bệnh tiểu đường. Tăng đường huyết làm hỏng mạch máu lớn, gây xơ vữa động mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim, đột quỵ, cao huyết áp và bệnh động mạch ngoại vi.
• Biến chứng thận (bệnh thận đái tháo đường): Đường huyết cao làm hỏng các mạch máu nhỏ trong thận, làm giảm khả năng lọc máu. Giai đoạn đầu không có triệu chứng, sau đó có thể gây phù nề, tiểu ra protein và cuối cùng là suy thận giai đoạn cuối, cần phải chạy thận hoặc ghép thận.
• Biến chứng mắt (bệnh võng mạc tiểu đường): Tổn thương các mạch máu nhỏ ở võng mạc có thể dẫn đến mờ mắt, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp và mù lòa. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người trưởng thành.
• Biến chứng thần kinh (bệnh thần kinh ngoại vi): Tổn thương dây thần kinh gây tê bì, ngứa ran, đau rát ở tay chân, đặc biệt là bàn chân. Tình trạng này có thể làm giảm cảm giác, khiến người bệnh dễ bị loét chân, nhiễm trùng và hoại tử, thậm chí phải cắt cụt chi.
• Biến chứng bàn chân: Do tổn thương thần kinh và mạch máu, các vết thương nhỏ ở bàn chân dễ bị loét, nhiễm trùng và khó lành. Nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến hoại tử và phải cắt cụt chi.

Biến chứng mắt ở người bệnh tiểu đường

Xem thêm: Hậu quả của bệnh tiểu đường

Nguyên nhân gây ra biến chứng ở tiểu đường

Khi đường huyết duy trì ở mức cao trong thời gian dài, các mạch máu trong cơ thể sẽ dần bị tổn thương. Lúc này, việc vận chuyển máu đến các cơ quan và mô trở nên kém hiệu quả, dẫn đến việc nuôi dưỡng tế bào và thần kinh bị ảnh hưởng. Hậu quả là các dây thần kinh có thể mất khả năng dẫn truyền bình thường, khiến người bệnh giảm hoặc mất cảm giác ở một số vùng cơ thể. Tổn thương mạch máu và thần kinh tại một vị trí còn làm tăng nguy cơ xuất hiện vấn đề tương tự ở những bộ phận khác.
Chỉ số HbA1c là một yếu tố quan trọng phản ánh mức độ kiểm soát đường huyết. Đây là xét nghiệm máu cho thấy lượng đường huyết trung bình trong vòng 2–3 tháng gần nhất. HbA1c càng cao, nguy cơ gặp biến chứng càng lớn, ngay cả khi mức tăng chỉ ở ngưỡng nhẹ.
Tuy nhiên, không chỉ đường huyết mà nhiều yếu tố khác cũng góp phần làm tổn hại mạch máu và gia tăng biến chứng, bao gồm: huyết áp cao, thói quen hút thuốc lá và nồng độ cholesterol trong máu tăng. Khi các yếu tố này kết hợp, nguy cơ biến chứng ở bệnh nhân tiểu đường sẽ cao hơn gấp nhiều lần.

Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng nặng?

Thời gian xuất hiện biến chứng nặng phụ thuộc vào việc kiểm soát đường huyết. Nếu bạn không tuân thủ phác đồ điều trị, biến chứng nặng như suy thận, suy tim, hoại tử chi có thể xuất hiện chỉ sau 5-10 năm. Ngược lại, nếu kiểm soát đường huyết tốt, nhiều người bệnh có thể sống khỏe mạnh, không có biến chứng trong hàng chục năm.
Các yếu tố khác làm tăng nguy cơ biến chứng nặng gồm:

• Tuổi tác: Tuổi càng cao, nguy cơ mắc các biến chứng càng lớn.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người mắc biến chứng tiểu đường, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
• Lối sống thiếu lành mạnh: Hút thuốc lá, uống rượu bia, chế độ ăn nhiều đường, mỡ, ít vận động... đều đẩy nhanh tốc độ biến chứng.

Cách phòng ngừa biến chứng tiểu đường hiệu quả

Phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Sau đây là một số biện pháp kiểm soát và ngừa biện chứng tiểu đường hiệu quả.
1. Kiểm soát đường huyết, huyết áp, mỡ máu
Bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ, bao gồm việc sử dụng thuốc hoặc insulin đúng liều lượng và thời gian. Hãy đo đường huyết tại nhà thường xuyên, ít nhất 1-2 lần mỗi ngày hoặc theo chỉ định của bác sĩ, để kịp thời phát hiện và điều chỉnh khi có bất thường. Đồng thời, kiểm soát huyết áp và mỡ máu cũng vô cùng quan trọng vì chúng là những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra biến chứng tim mạch và thận.
2. Xây dựng chế độ ăn uống khoa học
Một chế độ ăn lành mạnh là yếu tố then chốt.

• Hạn chế tinh bột tinh chế và đường: Giảm ăn cơm trắng, bánh mì, bún, phở, các loại bánh kẹo, nước ngọt có ga. Hãy ưu tiên các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch, bánh mì đen...
• Tăng cường chất xơ: Chất xơ giúp làm chậm quá trình hấp thu đường vào máu. Hãy ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt như bưởi, ổi, dâu tây, và các loại đậu.
• Chọn chất béo lành mạnh: Hạn chế mỡ động vật, đồ chiên rán. Thay vào đó, hãy sử dụng dầu oliu, dầu cá và bổ sung các loại hạt như hạnh nhân, óc chó, hạt điều.
• Kiểm soát khẩu phần ăn: Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày để tránh tình trạng đường huyết tăng cao đột ngột sau mỗi bữa.

Cần xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh để ngừa biến chứng

3. Duy trì hoạt động thể chất thường xuyên
Vận động không chỉ giúp tiêu thụ năng lượng mà còn làm tăng độ nhạy của tế bào với insulin, giúp cơ thể sử dụng đường hiệu quả hơn.

• Hãy dành ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày một tuần, cho các hoạt động như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội, hoặc yoga.
• Nếu bạn mới bắt đầu, hãy tập luyện từ từ và tăng dần cường độ.
• Hãy chọn những bài tập phù hợp với thể trạng và sở thích để duy trì thói quen lâu dài.

4. Chăm sóc bản thân và khám sức khỏe định kỳ

• Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch và bệnh lý bàn chân. Rượu bia không chỉ gây tăng đường huyết mà còn làm giảm tác dụng của thuốc điều trị.
• Chăm sóc bàn chân: Người bệnh tiểu đường cần đặc biệt chú ý đến đôi bàn chân. Hãy kiểm tra chân hàng ngày để phát hiện sớm các vết chai sần, vết cắt hoặc vết loét nhỏ. Luôn giữ chân sạch sẽ, khô ráo và mang giày dép vừa vặn.
• Khám sức khỏe định kỳ: Hãy đi khám mắt, khám thận, kiểm tra thần kinh định kỳ theo chỉ định của bác sĩ (thường là 6 tháng/lần) để phát hiện sớm các biến chứng và điều trị kịp thời. Việc này có thể giúp bạn tránh được những tổn thương nghiêm trọng.

Xem thêm: Bệnh tiểu đường có nguy hiểm không?

Kết luận

Bị tiểu đường bao lâu thì biến chứng không chỉ phụ thuộc vào thời gian, mà còn phụ thuộc vào cách bạn đối phó với nó. Biến chứng là không thể tránh khỏi nếu bạn chủ quan, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và làm chậm lại nếu bạn chủ động. Hãy coi tiểu đường là một người bạn cần được chăm sóc mỗi ngày. Bằng cách kiểm soát chặt chẽ đường huyết, duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ phác đồ điều trị, bạn sẽ có một cuộc sống khỏe mạnh và chất lượng, không còn lo lắng về những biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường.