Tiểu đường tuýp 3 là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Tiểu đường là một bệnh lý khá phổ biến tại Việt Nam và trên toàn thế giới. Khi nhắc đến bệnh tiểu đường, chúng ta đều nghĩ nó chỉ có ba loại là tiểu đường tuýp 1, tuýp 2 và thai kỳ. Nhưng gần đây tiểu đường tuýp 3 đã được các nhà khoa học phát hiện ra, thường được dùng để mô tả tình trạng kháng insulin ở não, có thể dẫn đến bệnh Alzheimer. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về tiểu đường tuýp 3, nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả.

Tiểu đường tuýp 3 là gì?

Bệnh tiểu đường có nhiều dạng khác nhau. Tiểu đường tuýp 1 thì thường xảy ra khi cơ thể không thể sản xuất đủ insulin. Tiểu đường tuýp 2 thì khác, cơ thể vẫn tạo ra được insulin nhưng không sử dụng được hiệu quả, dẫn đến đường huyết tăng cao. Còn tiểu đường thai kỳ thường xuất hiện ở phụ nữ mang thai do sự thay đổi hormone khiến đường trong máu khó kiểm soát.
Riêng tiểu đường tuýp 3 lại khá đặc biệt, hay còn được gọi là tiểu đường não. Vì khi não bị thiếu insulin, các tế bào thần kinh hoạt động kém đi, gây ra những triệu chứng giống với bệnh Alzheimer như hay quên, lú lẫn, trí nhớ dần sa sút. Chính vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng Alzheimer có thể xem là một dạng tiểu đường mới, dù hiện nay quan điểm này vẫn còn nhiều tranh cãi và cần thêm thời gian nghiên cứu để chứng minh rõ ràng.

Tiểu đường tuýp 3

Nhưng trên thực tế, người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ cao và phổ biến hơn so với tiểu đường tuýp 3 và tuýp 1. Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy, phụ nữ bị tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ sa sút trí tuệ do biến chứng mạch máu cao hơn 60%.
Điều quan trọng cần phân biệt là tiểu đường tuýp 3 không giống với tiểu đường loại 3c (còn gọi là pancreatogenic). Tuýp 3c là tình trạng đường huyết rối loạn do tuyến tụy bị tổn thương, có khối u hoặc từng phẫu thuật chứ không liên quan đến não như tuýp 3.

Mối liên hệ giữa tiểu đường tuýp 3 và bệnh Alzheimer

Mối liên hệ giữa tiểu đường tuýp 3 và bệnh Alzheimer là một trong những phát hiện quan trọng nhất trong nghiên cứu thần kinh hiện đại. Bệnh Alzheimer là dạng sa sút trí tuệ, được đặc trưng bởi sự tích tụ protein amyloid và bất thường trong não, dẫn đến mắt tế bào thần kinh và suy giảm nhận thức. Tiểu đường tuýp 3 gọi là Alzheimer kiểu não vì tình trạng kháng insulin ở não góp phần trực tiếp vào quá trình này.

Cụ thể, insulin không chỉ kiểm soát đường huyết mà còn hỗ trợ sự sống của tế bào não, giúp duy trì kết nối thần kinh và ngăn chặn viêm. Khi não kháng insulin, glucose không được sử dụng hiệu quả, gây stress oxy hóa, viêm và tích tụ amyloid – những yếu tố chính gây Alzheimer. Hơn nữa, người mắc tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ Alzheimer cao hơn 65%, theo các nghiên cứu từ Verywell Health.
Tuy nhiên, không phải tất cả Alzheimer đều là tiểu đường tuýp 3. Một số trường hợp Alzheimer do yếu tố khác như tổn thương mạch máu hoặc viêm mạn tính, nhưng mối liên hệ với kháng insulin chiếm tỷ lệ lớn, đặc biệt ở người cao tuổi. Điều này gợi ý rằng kiểm soát đường huyết có thể làm chậm tiến triển Alzheimer, mở ra hy vọng cho các liệu pháp như insulin nội mũi, đã chứng minh cải thiện trí nhớ trong các thử nghiệm lâm sàng.

Nguyên nhân gây tiểu đường tuýp 3

Nguyên nhân chính dẫn đến tiểu đường tuýp 3 được cho là sự kết hợp của nhiều yếu tố, tập trung vào tình trạng kháng insulin trong não bộ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tình trạng kháng insulin: Đây là yếu tố cốt lõi. Khi cơ thể, đặc biệt là các tế bào não, không còn phản ứng hiệu quả với insulin, chúng sẽ không thể hấp thụ glucose, dẫn đến sự suy giảm chức năng.
• Di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc tiểu đường tuýp 2 hoặc bệnh Alzheimer có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Một chế độ ăn giàu đường, chất béo bão hòa và carbohydrate tinh chế có thể dẫn đến tình trạng kháng insulin và viêm mạn tính, không chỉ ở cơ thể mà còn ở não.
• Lối sống ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất làm giảm khả năng sử dụng glucose của cơ bắp, tăng nguy cơ kháng insulin và béo phì.
• Thừa cân, béo phì: Mô mỡ thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, có thể sản sinh các chất gây viêm và thúc đẩy tình trạng kháng insulin.
• Tuổi tác: Nguy cơ mắc cả tiểu đường tuýp 2 và Alzheimer đều tăng theo tuổi.
• Các bệnh lý khác: Một số tình trạng sức khỏe mạn tính như trầm cảm, huyết áp cao, rối loạn lipid máu cũng có thể làm tăng nguy cơ.

Yếu tố di truyền là nguyên nhân gây tiểu đường tuýp 3

Dấu hiệu nhận biết sớm tiểu đường tuýp 3

Các triệu chứng của tiểu đường tuýp 3 thường là sự kết hợp của các dấu hiệu của tiểu đường tuýp 2 và bệnh Alzheimer. Do đó, cần chú ý đến cả hai nhóm triệu chứng để nhận biết sớm:
Triệu chứng của tiểu đường (Tăng đường huyết):

• Tiểu nhiều: Đi tiểu thường xuyên, đặc biệt vào ban đêm.
• Khát nước liên tục: Cơ thể mất nước do tiểu nhiều, dẫn đến cảm giác khát.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Dù ăn nhiều nhưng cơ thể không hấp thụ được năng lượng từ glucose.
• Mệt mỏi, uể oải: Tế bào thiếu năng lượng hoạt động.
• Vết thương lâu lành: Đường huyết cao làm suy giảm hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến quá trình lành vết thương.
• Nhìn mờ: Đường huyết cao ảnh hưởng đến thủy tinh thể của mắt.

Triệu chứng của bệnh Alzheimer (Sa sút trí tuệ):

• Suy giảm trí nhớ: Khó nhớ những sự kiện gần đây, quên tên người quen, quên đường về nhà.
• Khó khăn trong việc thực hiện các công việc hàng ngày: Lú lẫn trong việc sử dụng các thiết bị quen thuộc, không thể lập kế hoạch hoặc giải quyết vấn đề đơn giản.
• Thay đổi tính cách và hành vi: Dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm, hoặc thờ ơ, lãnh đạm.
• Nhầm lẫn về thời gian và địa điểm: Không biết hôm nay là ngày nào, đang ở đâu.
• Giảm khả năng phán đoán: Đưa ra các quyết định sai lầm.

Dấu hiệu thiếu năng lượng, mệt mỏi, suy giảm trí nhớ

Xem thêm: Dấu hiệu nhận biết bệnh tiểu đường

Cách phòng ngừa và kiểm soát tiểu đường tuýp 3 hiệu quả 

Mặc dù tiểu đường tuýp 3 là một thuật ngữ còn gây tranh cãi, các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát đều tập trung vào việc quản lý tốt đường huyết và duy trì sức khỏe não bộ.
Xây dựng chế độ ăn uống khoa học:

• Giảm đường và carbohydrate tinh chế: Hạn chế các loại thực phẩm như nước ngọt, bánh kẹo, cơm trắng, bánh mì trắng.
• Tăng cường chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để kiểm soát đường huyết.
• Chọn chất béo lành mạnh: Ưu tiên các loại chất béo không bão hòa đơn và đa từ cá béo (cá hồi, cá thu), dầu oliu, quả bơ, các loại hạt.
• Bổ sung protein: Protein giúp duy trì cảm giác no lâu và ổn định đường huyết.

Tăng cường vận động thể chất:

• Tập thể dục đều đặn: Ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần với các bài tập aerobic (đi bộ, bơi lội, đạp xe) và tập kháng lực (nâng tạ, yoga). Vận động giúp tăng độ nhạy insulin của cơ thể.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì là một trong những cách hiệu quả nhất để cải thiện tình trạng kháng insulin.

Kiểm soát các yếu tố nguy cơ:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thường xuyên đo đường huyết, huyết áp, cholesterol để phát hiện và điều trị sớm các vấn đề sức khỏe.
• Quản lý căng thẳng: Căng thẳng mạn tính có thể làm tăng đường huyết. Hãy thử các phương pháp thư giãn như thiền, yoga, đọc sách.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi cơ thể và duy trì chức năng não bộ.

Kích thích hoạt động của não bộ:

• Tập luyện trí não: Học một kỹ năng mới, chơi các trò chơi trí tuệ (ô chữ, Sudoku), đọc sách, học ngoại ngữ để giữ cho não bộ luôn hoạt động.
• Xây dựng các mối quan hệ xã hội: Gặp gỡ bạn bè, tham gia các câu lạc bộ, hoạt động cộng đồng để giảm nguy cơ suy giảm nhận thức.

Một số câu hỏi thường gặp

1.Tiểu đường tuýp 3 có phải là bệnh chính thức không?
Hiện tại, tiểu đường tuýp 3 chưa phải là một bệnh lý chính thức được Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) hay các tổ chức y tế lớn khác công nhận. Nó vẫn là một thuật ngữ nghiên cứu dùng để mô tả mối liên hệ giữa tiểu đường tuýp 2 và bệnh Alzheimer.

2. Tiểu đường tuýp 3 nặng hay nhẹ?
Nặng. Đây là một dạng bệnh nguy hiểm vì kết hợp cả bệnh tiểu đường và Alzheimer, gây ra suy giảm nhận thức nghiêm trọng.

3. Tiểu đường tuýp 3 có nguy hiểm không?
Rất nguy hiểm. Bệnh không chỉ gây ra biến chứng tiểu đường mà còn dẫn đến sa sút trí tuệ, làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống và khả năng tự chăm sóc của bệnh nhân.

4. Tiểu đường tuýp 3 có chữa được không?
Không. Giống như Alzheimer, hiện chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn tiểu đường tuýp 3. Việc điều trị chỉ giúp kiểm soát triệu chứng và làm chậm tiến trình bệnh.

Kết luận

Tiểu đường tuýp 3 là một thuật ngữ quan trọng đang được nghiên cứu, nhằm nhấn mạnh mối liên hệ mật thiết giữa bệnh tiểu đường tuýp 2 và bệnh Alzheimer. Dù chưa phải là một phân loại chính thức, nó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cơ chế bệnh sinh phức tạp, trong đó tình trạng kháng insulin không chỉ diễn ra ở cơ thể mà còn ở ngay trong não bộ, gây tổn thương tế bào thần kinh và dẫn đến suy giảm nhận thức. 

Khi kiểm soát đường huyết hiệu quả không chỉ là chìa khóa để phòng ngừa các biến chứng tim mạch, thận... mà còn là cách quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe não bộ và làm giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến sa sút trí tuệ. Bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn và quản lý căng thẳng, chúng ta có thể chủ động phòng ngừa, kiểm soát bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống cho chính mình và những người thân yêu.