Phác đồ điều trị bệnh tiểu đường type 1 mà bạn cần biết

Bệnh tiểu đường type 1 là một trong những bệnh mạn tính phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sản xuất insulin của cơ thể. Khi nắm rõ điều trị bệnh tiểu đường type 1 là vô cùng quan trọng để kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về chẩn đoán, nguyên tắc điều trị và phác đồ điều trị bệnh tiểu đường type 1 hiệu quả.

Chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 1

• Dựa trên lâm sàng

Bệnh tiểu đường type 1 thường xuất hiện ở thanh thiếu niên và người dưới 40 tuổi. Người bệnh thường có các dấu hiệu điển hình như giảm cân nhanh, đi tiểu nhiều, khát nước liên tục. Trong các trường hợp nặng, bệnh có thể tiến triển thành hôn mê do nhiễm toan ceton.

• Theo tiêu chuẩn chẩn đoán của WHO

 Đường huyết lúc đói ≥ 7,0 mmol/l (xác nhận bằng ít nhất hai lần đo).

 Đường huyết sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp glucose ≥ 11,1 mmol/l.

 Đường huyết bất kỳ ≥ 11,1 mmol/l.

Thực hiện xét nghiệm để chẩn đoán bệnh tiểu đường type 1

• Xét nghiệm hỗ trợ

Xác định bằng đường huyết mao mạch hoặc tĩnh mạch để đánh giá đái tháo đường hoặc rối loạn dung nạp glucose.

Định lượng insulin hoặc C-peptid thường giảm rõ rệt ở bệnh nhân type 1.

Nguyên tắc điều trị bệnh tiểu đường type 1

Nguyên tắc điều trị bệnh tiểu đường tuýp 1 sẽ dựa vào hai nội dung chính là mục tiêu điều trị và phương pháp điều trị.

Mục tiêu điều trị

•  Mức HbA1c mục tiêu thường là dưới 7%.
•  Đường huyết lúc đói duy trì trong khoảng 4,4 – 7,2 mmol/l.
•  Sau ăn 2 giờ, đường huyết nên thấp hơn 10 mmol/l.
•  Huyết áp mục tiêu < 140/90 mmHg; nếu có tổn thương thận, nên < 130/80 mmHg.
•  Lipid máu:

LDL-C < 2,6 mmol/l ở bệnh nhân chưa có bệnh tim mạch, < 1,8 mmol/l nếu đã có biến chứng tim mạch.

Triglycerid < 1,7 mmol/l.HDL-C > 1,0 mmol/l ở nam, > 1,3 mmol/l ở nữ.

Phương pháp điều trị cụ thể

•  Chế độ dinh dưỡng: Hướng dẫn bệnh nhân xây dựng thực đơn cân bằng, đủ protein, chất béo, carbohydrate, vitamin, khoáng chất và nước, phù hợp với từng thể trạng.
•  Hoạt động thể chất: Khuyến khích tập luyện đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, tránh lối sống ít vận động.
•  Sử dụng thuốc: Khi chế độ ăn và tập luyện chưa kiểm soát tốt đường huyết, cần điều trị bằng insulin, là thuốc bắt buộc cho bệnh nhân type 1.
•  Kiểm soát bệnh kèm theo: Quản lý huyết áp, mỡ máu để giảm nguy cơ biến chứng tim mạch và thận.
•  Theo dõi định kỳ: Khám chuyên khoa nội tiết thường xuyên để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các biến chứng.

Xem thêm: Hướng dẫn cách điều trị bệnh tiểu đường giai đoạn đầu hiệu quả

Phác đồ điều trị bệnh tiểu đường type 1

Để có thể điều trị bệnh tiểu đường type 1 hiệu quả, người bệnh cần phải có phác đồ điều trị cụ thể. Sau đây danh sách các hướng điều trị mà người bệnh tiểu đường có thể tham khảo:

1. Sử dụng insulin

 Bệnh nhân tiểu đường type 1 bắt buộc phải bổ sung insulin do cơ thể không tự sản xuất đủ. Phác đồ thông thường sử dụng từ 2 đến 4 mũi tiêm mỗi ngày, tùy theo nhu cầu kiểm soát đường huyết.

 Liều lượng insulin:

•  Liều khởi đầu: 0,4 – 0,5 UI/kg/ngày.
•  Liều trung bình thông thường: khoảng 0,6 UI/kg/ngày, tiêm dưới da 1–2 lần.
•  Liều cần thiết tổng thể: 0,5 – 1,0 UI/kg/ngày, điều chỉnh dựa trên kết quả đường huyết.
•  Liều insulin nền: 0,1 – 0,2 UI/kg/ngày.
•  Vị trí tiêm: Nên thay đổi chỗ tiêm thường xuyên để tránh thoái hóa mỡ dưới da.

Điều trị bệnh tiểu đường type 1 phải sử dụng insulin

Phác đồ insulin phổ biến:

Phác đồ 1 mũi insulin:

•  Kết hợp với thuốc viên hoặc sử dụng 1 mũi insulin tác dụng trung gian trước bữa tối.
•  Hoặc tiêm insulin Glargine (tác dụng kéo dài) trước khi đi ngủ.
•  Liều khởi điểm: 0,1 – 0,2 UI/kg.

Phác đồ 2 mũi insulin:

•  Tiêm 2 mũi insulin trung gian hoặc insulin hỗn hợp (Mixtard, Insulatard, Novomix) trước bữa sáng và tối.
•  Liều phân bố: 2/3 liều buổi sáng, 1/3 buổi tối.
•  Nếu không đạt hiệu quả kiểm soát đường huyết, có thể chuyển sang phác đồ nhiều mũi.

Phác đồ nhiều mũi insulin:

•  3 mũi/ngày: 2 mũi insulin tác dụng nhanh (Actrapid, Novorapid) trước các bữa chính và 1 mũi insulin bán chậm (Mixtard, Insulatard).
•  4 mũi/ngày: 3 mũi insulin tác dụng nhanh trước các bữa ăn và 1 mũi insulin nền (Insulatard trước khi ngủ lúc 21 giờ hoặc Glargine).

2. Kiểm soát chế độ ăn uống

Người mắc bệnh tiểu đường type 1 nên ưu tiên thực phẩm giàu dinh dưỡng, nhiều vitamin và khoáng chất, đồng thời hạn chế những thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột tinh chế và chất béo xấu. Một chế độ ăn cân đối không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn hỗ trợ sức khỏe tim mạch và cơ xương.

Glucid (Carbohydrate):

•  Cung cấp năng lượng nhưng cần kiểm soát lượng hấp thu để tránh tăng đường huyết sau ăn.
•  Nguồn glucid tốt: rau củ, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt, bánh mì đen, gạo lứt và trái cây tươi (ưu tiên họ cam, quýt, bưởi).
•  Tránh hoặc hạn chế các loại tinh bột tinh chế và thực phẩm nhiều đường như khoai tây, ngô hay bánh ngọt.
•  Chất xơ không hòa tan từ rau, quả, hạt… giúp ổn định đường huyết. Người bệnh nên tiêu thụ khoảng 20–35 g chất xơ mỗi ngày.

Protein: 

•  Protein quan trọng cho cơ bắp, xương và hỗ trợ quá trình lành vết thương.
•  Nguồn protein lý tưởng: trứng, cá, thịt gà bỏ da, sữa ít béo, đậu các loại (đậu đỏ, đậu xanh, đậu lăng) và các chế phẩm từ đậu nành (đậu phụ, sữa đậu nành).
•  Tránh các loại thịt chế biến nhiều dầu mỡ hoặc chứa nhiều cholesterol vì có thể gây rối loạn chuyển hóa mỡ và tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

Chất béo:

•  Ưu tiên chất béo không bão hòa đơn từ dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu đậu phộng, quả bơ và các loại hạt.
•  Bổ sung Omega-3 từ cá, sò, hạt lanh, quả óc chó; Omega-6 từ dầu đậu nành, dầu hướng dương, hạt bắp và các loại hạt khác.
•  Hạn chế chất béo bão hòa (thịt đỏ, sữa nguyên béo, dầu dừa, dầu cọ) và chất béo chuyển hóa trong thức ăn chiên, bánh nướng hay đồ ăn nhanh.

Muối:

•  Hạn chế natri dưới 2,3 g/ngày (tương đương 1 muỗng cà phê).
•  Nếu có tăng huyết áp, nên giảm xuống dưới 1,5 g/ngày để bảo vệ tim mạch và thận.

Vitamin và khoáng chất:

•  Bổ sung kali và phốt pho từ trái cây (chuối, cam, lê, mận, dưa đỏ), rau củ (cà chua, khoai tây, bơ) và các loại hạt, đậu.
•  Magie giúp tăng nhạy cảm với insulin và hỗ trợ huyết áp ổn định; thiếu magie có thể liên quan đến đề kháng insulin.

Một chế độ dinh dưỡng cân đối, kết hợp với tập luyện và điều trị insulin đúng phác đồ, sẽ giúp bệnh nhân tiểu đường type 1 kiểm soát đường huyết hiệu quả và phòng ngừa biến chứng lâu dài.

3. Tập luyện và hoạt động thể chất

Hoạt động thể chất đều đặn giúp cải thiện độ nhạy insulin, giảm đường huyết và hỗ trợ kiểm soát cân nặng.

•  Loại hình tập luyện: Đi bộ, bơi lội, yoga, tập tạ nhẹ.
•  Thời gian: Ít nhất 150 phút/tuần, chia đều các buổi.
•  Lưu ý: Kiểm tra đường huyết trước và sau tập luyện, mang theo đồ ngọt phòng hạ đường huyết.

Kết hợp luyện tập với chế độ ăn và insulin giúp bệnh nhân kiểm soát đường huyết tốt hơn và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Kết hợp chế độ tập luyện và ăn uống để kiểm soát đường huyết ổn định

4. Theo dõi và kiểm soát biến chứng

Người bệnh tiểu đường type 1 có nguy cơ cao gặp biến chứng lâu dài. Việc theo dõi định kỳ giúp phát hiện sớm và can thiệp kịp thời:

•  Biến chứng tim mạch: Kiểm tra huyết áp, cholesterol, ECG.
•  Biến chứng thận: Xét nghiệm creatinine, microalbumin niệu.
•  Biến chứng thần kinh: Kiểm tra cảm giác, phản xạ, đau thần kinh.
•  Biến chứng mắt: Khám đáy mắt định kỳ để phát hiện biến chứng võng mạc.

 Theo dõi chặt chẽ kết hợp với điều chỉnh insulin, chế độ ăn và tập luyện sẽ giảm đáng kể nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Xem thêm: Cách điều trị bệnh tiểu đường an toàn, hiệu quả

Kết luận

Điều trị bệnh tiểu đường type 1 là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự phối hợp giữa thuốc insulin, chế độ ăn uống, tập luyện và theo dõi biến chứng. Hiểu rõ chẩn đoán, tuân thủ nguyên tắc điều trị và áp dụng phác đồ đúng cách giúp bệnh nhân duy trì đường huyết ổn định, cải thiện chất lượng cuộc sống và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Bằng cách thực hiện đều đặn và kết hợp hướng dẫn của bác sĩ, việc kiểm soát bệnh tiểu đường type 1 trở nên khả thi và hiệu quả hơn.