Người bệnh tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì để tốt cho sức khỏe

Người bệnh tiểu đường nên ăn gì, bệnh tiểu đường nên kiêng gì là hai câu hỏi nền tảng, quyết định đến 70% thành công trong việc kiểm soát đường huyết và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Khi xây dựng một chế độ ăn uống khoa học sẽ giúp giữ mức đường huyết ổn định và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Bài viết dưới đây, Thuốc Tiểu Đường sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên tắc dinh dưỡng để sống khỏe mạnh cùng bệnh tiểu đường.

Vì sao chế độ ăn uống quan trọng với người bệnh tiểu đường?

Đối với người bệnh tiểu đường, chế độ ăn uống rất quan trọng trong việc điều trị bệnh. Bởi thực phẩm chính là nguồn cung cấp glucose, đây là nguồn nhiên liệu chính của cơ thể. Sau đây là một số lý do người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống hợp lý:

• Mức đường huyết: Thực phẩm bạn ăn vào sẽ tác động đến chỉ số đường trong máu. Ăn sai cách dễ gây tăng hoặc hạ đường huyết đột ngột.
• Cân nặng: Người tiểu đường thường được khuyên duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực cho tuyến tụy và kiểm soát insulin.
• Ngăn ngừa biến chứng: Ăn uống khoa học giúp hạn chế nguy cơ tim mạch, thận, mắt, thần kinh, những biến chứng phổ biến của tiểu đường.
• Chất lượng cuộc sống: Một thực đơn lành mạnh giúp người bệnh có năng lượng, tinh thần ổn định và giảm cảm giác mệt mỏi.

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong điều trị bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường nên ăn gì để tốt cho sức khỏe?

Nguyên tắc dinh dưỡng cốt lõi là tập trung vào các nhóm thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp và giàu dinh dưỡng, đặc biệt là chất xơ, protein nạc và chất béo lành mạnh.

Nhóm carbohydrate phức hợp và thực phẩm giàu chất xơ:

Chất xơ là thực phẩm tốt nhất cho người bệnh tiểu đường vì nó làm chậm quá trình hấp thu đường.

• Ngũ cốc nguyên hạt: Chọn gạo lứt, yến mạch nguyên hạt, lúa mạch, hạt quinoa. Những loại này vẫn giữ nguyên lớp cám và mầm, giàu chất xơ gấp nhiều lần gạo trắng.
• Các loại đậu: Đậu đen, đậu lăng, đậu gà, là nguồn cung cấp protein và chất xơ có GI rất thấp.
• Rau củ chứa tinh bột: Khoai lang, khoai sọ. Nên hấp hoặc luộc thay vì chiên.

Nhóm rau xanh không tinh bột và trái cây ít đường:

Bạn có thể ăn gần như không giới hạn các loại rau không chứa tinh bột.

• Rau xanh lá đậm: Cải bó xôi, cải xoăn, bông cải xanh (súp lơ xanh), măng tây. Chúng giàu chất chống oxy hóa và magie, giúp cải thiện độ nhạy insulin.
• Trái cây GI thấp: Các loại quả mọng (dâu tây, việt quất, mâm xôi), cam, quýt, bưởi, táo (nên ăn cả vỏ), quả bơ. Lưu ý: Chỉ nên ăn 1-2 phần trái cây mỗi ngày và ăn nguyên miếng thay vì nước ép.

Nhóm protein nạc và chất béo lành mạnh:
Protein giúp xây dựng cơ bắp và tạo cảm giác no, trong khi chất béo lành mạnh bảo vệ tim mạch.

• Cá béo: Cá hồi, cá thu, cá mòi là nguồn cung cấp Omega-3 dồi dào, giúp giảm viêm và cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Thịt: Ức gà, thịt lợn nạc, thịt bò thăn. Luôn loại bỏ da và mỡ trước khi chế biến.
• Các loại hạt và quả: Hạnh nhân, óc chó, hạt chia, hạt lanh, dầu ô liu nguyên chất. Chúng cung cấp chất béo không bão hòa đơn/đa có lợi cho tim.
• Sản phẩm từ sữa: Sữa chua Hy Lạp không đường, sữa tươi không đường, phô mai tươi.

Người bệnh tiểu đường nên ăn các nhóm thực phẩm giàu chất xơ và protein

Bệnh tiểu đường nên kiêng gì để tránh biến chứng?

Việc kiêng khem không đúng cách có thể khiến bạn thiếu chất, nhưng kiêng những thực phẩm không lành mạnh là điều bắt buộc để bảo vệ cơ thể khỏi sự tàn phá của biến chứng tiểu đường.
Thực phẩm chứa đường và carbohydrate tinh chế cao:
Đây là nhóm cần loại bỏ đầu tiên vì chúng có GI cực cao, gần như ngay lập tức chuyển hóa thành glucose trong máu.

• Đường và đồ uống có đường: Nước ngọt có ga, trà sữa, nước ép trái cây đóng hộp, siro, mật ong, đường kính.
• Tinh bột trắng: Bánh mì trắng, bún, phở, miến (đã qua tinh chế), bột năng, các loại bánh ngọt làm từ bột mì trắng.
• Thực phẩm nướng và chế biến sẵn: Bánh quy, bánh ngọt, bánh rán thương mại, ngũ cốc ăn sáng có đường.

Chất béo không lành mạnh và thực phẩm chứa nhiều natri:
Chất béo xấu làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch gấp bội lần ở người bệnh tiểu đường.

• Chất béo chuyển hóa: Thường có trong đồ ăn chiên rán, thức ăn nhanh, bơ thực vật và các sản phẩm đóng gói để kéo dài thời hạn sử dụng.
• Chất béo bão hòa: Mỡ động vật, da gà/vịt, kem, bơ, phô mai đầy đủ chất béo. Hạn chế tối đa nhóm này.
• Thực phẩm đóng hộp và chế biến sẵn: Xúc xích, thịt xông khói, lạp xưởng chứa nhiều muối (natri) và chất bảo quản, gây tăng huyết áp.

Đồ uống có cồn và nước ép trái cây:

• Rượu, bia: Uống vừa phải (hoặc kiêng) nếu được phép. Rượu có thể gây hạ đường huyết nguy hiểm nếu uống khi bụng đói hoặc dùng chung với thuốc insulin.
• Nước ép trái cây: Dù là nguyên chất thì khi ép đã loại bỏ chất xơ, khiến đường hấp thu nhanh chóng, gây tăng đường huyết không kém nước ngọt.

Người bệnh tiểu đường nên kiêng thực phẩm chứa nhiều tinh bột, chất béo không lành mạnh

Gợi ý thực đơn mẫu cho người bệnh tiểu đường

Lập kế hoạch bữa ăn là một làm rất cần thiết trong quá trình điều trị bệnh tiểu đường. Thực đơn mẫu dưới đây được thiết kế dựa trên nguyên tắc đĩa ăn, đảm bảo sự cân bằng về dinh dưỡng và kiểm soát carb.

Theo phương pháp đĩa thức ăn thì đĩa ăn của bạn sẽ được chia thành ba phần:

• 1/2 đĩa: Rau không tinh bột (salad, bông cải xanh, rau xanh).
• 1/4 đĩa: Protein nạc (cá, thịt gà, trứng).
• 1/4 đĩa: Thực phẩm chứa carb phức hợp (gạo lứt, khoai lang, đậu).

Xem thêm: Cách điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả

Lời khuyên dinh dưỡng và lối sống cho người tiểu đường

Kiểm soát bệnh tiểu đường đòi hỏi sự đồng bộ giữa chế độ ăn, hoạt động thể chất và quản lý căng thẳng.
Đọc nhãn mác và kiểm soát Carb:
Đây là kỹ năng cần thiết để thành công trong chế độ ăn cho người tiểu đường.

• Tổng lượng Carb: Đây là chỉ số quan trọng nhất. Học cách tính toán lượng carb cho phép trong mỗi bữa ăn (thường là 45-60 gram cho bữa chính, tùy theo cá nhân).
• Chất xơ: Ưu tiên thực phẩm có hàm lượng chất xơ cao. Chất xơ giúp giảm lượng carb ròng (Net Carb = Tổng Carb - Chất xơ).
• Đường: Tránh xa các sản phẩm có ghi đường bổ sung hoặc các tên gọi khác của đường như high-fructose corn syrup, dextrose, sucrose...

Hoạt động thể chất đều đặn:
Tập thể dục là insulin tự nhiên của cơ thể. Vận động giúp tế bào tăng độ nhạy cảm với insulin, từ đó đưa glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng, giúp hạ đường huyết.

• Mục tiêu: Ít nhất 150 phút hoạt động aerobic cường độ vừa phải mỗi tuần (như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe).
• Lưu ý: Luôn kiểm tra đường huyết trước và sau khi tập, đặc biệt nếu bạn đang tiêm insulin.

Quản lý căng thẳng và ngủ đủ giấc:
Căng thẳng mãn tính làm tăng hormone cortisol và glucagon, gây tăng đường huyết.

• Ngủ: Ngủ 7-8 giờ mỗi đêm giúp cân bằng hormone.
• Thư giãn: Thực hành thiền, yoga hoặc các sở thích cá nhân để giảm căng thẳng.

Kết luận

Việc nắm rõ người bệnh tiểu đường nên ăn gì, bệnh tiểu đường nên kiêng gì chính là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe mạnh, kiểm soát đường huyết và phòng ngừa biến chứng. Một chế độ dinh dưỡng khoa học kết hợp lối sống lành mạnh sẽ mang lại sự khác biệt lớn trong quá trình điều trị. Người tiểu đường hoàn toàn có thể sống khỏe, sống lâu nếu biết lựa chọn thực phẩm đúng cách và duy trì kỷ luật trong sinh hoạt hàng ngày.